Оила психологияси

D. X. Olson, Dj. Portner, I. Lavining
“Oilaviy moslashuv va jipslik shkalasi” so‘rovnomasi


A-varianti. Bunda Siz real hayotdagi, ya’ni xozirgi paytda birgalikda yashayotgan oila a’zolaringizga baho berishingiz kerak. Siz quyidagi savollarni diqqat bilan o‘qib chiqib, oilangizning xozirgi hayotiga mos kelgan variantni belgilashingiz kerak.
1 - deyarli hech qachon, 2 - ba’zan, 3 - vaqti-vaqti bilan, 4 - tez-tez, 5 - deyarli har doim.
Samimiy javoblaringiz uchun minnatdorchilik bildiramiz.

№	Savollar	1	2	3	4	5
1	Oilamiz a’zolari bir-biridan yordam so‘raydi.
2	Muammoni hal kilishda, farzandlarning ham takliflari e’tiborga olinadi.
3	Biz oila a’zolarimizning do‘stlarini qo‘llab-quvvatlaymiz.
4	Oilamizdagi farzandlar xulq-atvor shaklini o‘zlari tanlaydilar.
5	Biz oila doirasida muomalada bo‘lishni ma’qul ko‘ramiz.
6	Oilamizning har bir a’zosi lider bo‘la oladi.
7	Oilamiz a’zolari bir-biriga nisbatan begonalar bilan yaqin munosabatda bo‘ladi.
8	Oilamizda kundalik qilinadigan ishlarning bajarish yo‘l-yo‘riqlari tez-tez o‘zgarib turadi.
9	Biz bo‘sh vaqtimizni birgalikda o‘tkazishni yoqtiramiz.
10	Jazo berish ota-ona va farzandlar bilan muhokama qilinadi.
11	Oila a’zolari bir-biri bilan juda yaqin munosabatni his qiladi.
12	Oilamizda ko‘p qarorlar ota-onalar tomonidan qabul qilinadi.
13	Oilaviy tadbirlarda oilanint ko‘pchilik a’zolari qatnashadi.
14	Bizning oila qonun-qoidalar o‘zgarib turadi.
15	Bizning oilada birgalashib qaror qabul qilishni tasavvur etish qiyin.
16	Oilamizda bajariladigan ishlar uchun mas’ullik bir-birimizga almashib turadi.
17	Biz qaror qabul qilishda, bir-birimiz bilan maslahatlashamiz.
18	Oilamizda kim lider ekanligini aytish qiyin.
19	Inoqlik - oilamiz uchun juda muhim.
20	Oila xo‘jaligini bajarishda kim nimaga mas’ulligini aytish qiyin.

D.X.Olson, Dj. Portner, I.Lavining
“Oilaviy moslashuv va jipslik shkalasi” so‘rovnomasi


B-varnanti. Bunda Siz ideal hayotda oila a’zolaringiz kanday bo‘lishini xohlar edingiz. Ya’ni oila a’zolaringizni qanday bo‘lishini orzu qilasiz. Siz quyidagi savollarii diqqat bilan o‘qib chiqib, o‘zingizga ma’qul kelgan variantni belgilashingizni so‘raymiz.
1 - deyarli hech qachon, 2 - ba’zan, 3 - vaqti-vaqti bilan, 4 - tez-tez, 5 -deyarli har doim.
Samimiy javoblaringiz uchun minnatdorchilik bildiramiz.

№	Savollar		1		2		3		4		5
1	Oilamiz a’zolari bir-biridan yordam so‘raydi.
2	Muammoni hal qilishda, farzandlarning ham takliflari e’tiborga olinadi.
3	Biz oila a’zolarimizning do‘stlarini qo‘llab-quvvatlaymiz.
4	Oilamizdagi farzandlar xulq-atvor shaklini o‘zlari tanlaydilar.
5	Biz oila doirasida muomalada bo‘lishni ma’qul ko‘ramiz.
6	Oilamizning har bir a’zosi lider bo‘la oladi.
7	Oilamiz a’zolari bir-biriga nisbatan begonalar bilan yaqin munosabatda bo‘ladi.
8	Oilamizda kundalik qilinadigan ishlarning bajarish yo‘l-yo‘riqlari tez-tez o‘zgarib turadi.
9	Biz bo‘sh vaqtimizni birgalikda o‘tkazishni yoqtiramiz.
10		Jazo berish ota-ona va farzandlar bilan muhokama qilinadi.
11		Oila a’zolari bir-biri bilan juda yaqin munosabatni his qiladi.
12		Oilamizda ko‘p qarorlar ota-onalar tomonidan qabul qilinadi.
13		Oilaviy tadbirlarda oilaning ko‘pchilik a’zolari qatnashadi.
14		Bizning oiladagi qonun-qoidalar o‘zgarib turadi.
15		Bizning oilada birgalashib qaror qabul qilishni tasavvur etish qiyin.
16		Oilamizda bajariladigan ishlar uchun mas’ullik bir-birimizga almashib turadi.
17		Biz qaror qabul qilishda, bir-birimiz bilan maslahatlashamiz.
18		Oilamizda kim lider ekanligini aytish qiyin.
19		Inoqlik - oilamiz uchun juda muhim.
20		Oila xo‘jaligini bajarishda kim nimaga mas’ulligini aytish qiyin.

Metodika tavsifi. Metodika 20 ta fikrlar ro‘yxatidan iborat. Sinovdan o‘tayotganning vazifasi 5 ballik shkaladan foydalanib, har bir fikrni uning ifodalanish darajasi bo‘yicha ikki marta baholashdan iborat:
deyarli hech qachoy - 1
ba’zan - 2
vaqti-vaqti bilan - 3
tez-tez - 4
deyarli har doim- 5.

Birinchi holda respondent (sinaluvchi)ning vazifasi real oilaviy hayotga amal qilishni, ikkinchisida - ideal, ya’ni uning qanday ko‘rishni xohlashni baholashdir.

Natijalarni qayta ishlash va sharhlash.
1. Oila tuzilishi tipini aniqlash. Qayta ishlashda juft va toq fikrlarni yig‘ib, ma’lumotlardan olingan natijalarning ballar miqdori hisoblanadi. Toq bandlarni yig‘ganda olingan ballar miqdori oilaviy birdamlik darajasini, juft bandlar - oilaviy moslashuv darajasini ifodalaydi. Oilaviy tizim tipi 2 ko‘rsatkich bilan belgilanadi - turli tanlovlarda tizimlashtirilgan baholash me’yorlariga muvofiq oila moslashuvi va jipsligi shkalasi bo‘yicha yig‘indi baholash.
2.Oilaviy hayotdan qoniqqanlik darajasini aniqlash. 2 ta shkala (jipslashuv va moslashuv) bo‘yicha ideal va real baholash orasidagi farq sinalayotganning oilaviy hayotdan qoniqqanlik darajasini belgilaydi. Hozirgi paytda ideal va tan olingan oila tafovutini baholashni belgilashda hech qanday empirik me’yorlar yo‘k. Tafovutning yuqori baholanishi past oilaviy qoniqishni ko‘rsatadi. Tafovut jipslashuvi va moslashuv bo‘yicha har bir individuum uchun hisoblanishi lozim, umumiy baholash esa bu ikki umumiy baholarni qo‘shish natijasida olinishi mumkin. Olingan natijalarning teskari bog‘likligi oilaviy qoniqqanlikni baholash hisoblanadi.
3.Metodikaning kengaytirilgan imkoniyatlariga yanada xususiy darajadagi tadqiqotlarni aynan jipslilik va moslashuv shkalalarining diagnostik ko‘rsatkichlarini kiritish mumkin.
1-jadval
“Oilaviy moslashuv va jipslik shkalasi” so‘rovnomasini baholash parametrlari

№