Олий ва Ўрта махсус Таълим Вазирлиги

Laboratoriya mashgʻulotini oʻtkazish uchun uslubiy koʻrsatma


1. Transformatorning tashqi koʻrinishini tekshirish
Transformator yigʻilgan holatda sinaladi. Transformator sinalayotgan paytdagi nominal atrof–muhit harorati 10⁰ dan 40⁰ gacha deb qabul qilinadi.

4.1– rasm. Uch chulg’amli transformatorning; a) salt ishlash va b) qisqa tutashuv tajribasi sxemalari:

Tok, quvvat va kuchlanish va oʻlchash aniqlik sinfi 0,5 dan kichik boʻlmagan kuchlanish transformatori yordamida amalga oshiriladi, keyinchalik boshqa aniqlikdagi oʻlchov asboblaridan foydalanish koʻzda tutiladi.

2. Yuksiz ishlash toki va isrofini tekshirish. Yuksiz ishlash toki va isrofi nominal kuchlanish berilgan paytda oʻlchanadi. Yuksiz ishlash tajribasida chulgʻamlardan biriga (past kuchlanish chulgʻamiga) qolgan chulgʻamlar ochiq paytda simmetrik U_N kuchlanish beriladi (4.1.a – rasm). Berilgan kuchlanish 3 ta liniya kuchlanishining oʻrtacha arifmetik qiymatidan topiladi va 4.1 - jadvalga yoziladi hamda 4.2 - rasmdagi grafik quriladi.
Salt ishlash toki quyidagicha topiladi: .

Salt ishlash kuchlanishi: .

Salt ishlash quvvati: .

Salt ishlash quvvat koeffitsiyent:

bu yerda , , – oʻlchov asbobi jamlanmasidagi ampermetr, voltmetr va vattmetr koeffitsientlari.

4.2 – rasm. Transformatorning salt ishlash xarakteristikasi

4.1 – jadval

№

Oʻlchangan qiymatlar

Hisoblangan qiymatlar

IA

IB

IC

UA

UB

UC

PA

PB

PC

I0

U0

P0

cos0

1

2

3

4

3. 
   Qisqa tutashuv kuchlanishini va isrofini tekshirish. Transformatorning qisqa tutashuv tajrbasida chulgʻamlardan biri qisqa tutashtirilib, ikkinchisiga nominal chastotali oʻzgaruvchan tok beriladi. Chastota nominal chastotadan 1% gacha farq qilishi mumkin. Qisqa tutashuv tajribasida tok 0,25I_N dan kichik boʻlmasligi kerak. Qisqa tutashuv tajribasida tok va kuchlanish uchta fazadagi tok va kuchlanishlarning oʻrtacha arifmetik qiymatidan aniqlanadi (4.1, b – rasm). CHulgʻamning nominal tokiga mos keluvchi qisqa tutashuv kuchlanishi U_qt va isrofi R_qt quyidagi formulalardan topiladi va 4.2 – jadvalga yoziladi:
   

4.2 – jadval

№

Oʻlchangan qiymatlar

Hisoblangan qiymatlar

IA

IB

IC

UA

UB

UC

PA

PB

PC

Iqt

Uqt

Pqt

cosqt

1

2

3

Qisqa tutashuv toki: .

Qisqa tutashuv kuchlanishi:
Qisqa tutashuv quvvati: .
Q isqa tutashuv quvvat koeffitsiyent:

4.3 – rasm. Transformatorning qisqa tutashuv xarakteristikasi

3. 
   Nol ketma ketlikdagi qarshilikni oʻlchash. Nol ketma – ketlikdagi qarshilik toʻliq yigʻilgan uch fazali transformatorlarda oʻlchanadi. CHulgʻamlar yulduz usulida ulanadi va neytral klemmasi chiqariladi. Oʻlchangan qarshilik Ω larda oʻlchanadi va 1 fazaga mos keluvchi qiymatlarga keltiriladi.
   

U – tarmoqdagi berilgan kuchlanish,
I – tokning oʻlchangan qiymati.

Nazorat savollari

1. Transformatorlarni qabul qilish sinovlariga nimalar kiradi?

2. Nazorat sinovlari dasturiga nimalar kiradi?

3. Salt ishlash va qisqa tutashuv xarakteristkalaridan cosφ va tok egri chiziqlari xarakterini tushuntirib bering.
4. Nol ketma – ketlikdagi qarshilik qanday oʻlchanadi?
5 - Laboratoriya ishi
Sinxron mashinaning parametrlarini aniqlash


Ishning dasturi

1. Tajriba qurilmasiga kiradigan barcha asbob va uskunalar bilan tanishish.

2. Tekshiriladigan mashinaning pasportida koʻrsatilgan texnik maʻlumotlar bilan tanishib, ularni hisobot daftariga yozib qoʻyish.
3. Kam sirpanish tajribasini oʻtkazish.
4. Teskari-sinxron aylanish tajribasini oʻtkazish.
5. Nol ketma – ketlik induktiv qarshiligini (X₀) aniqlash tajribasini oʻtkazish.
6. Mashinaning boʻylama va koʻndalang oʻqi boʻyicha oʻta oʻtkinchi induktiv qarshiliklarini statik usulda aniqlash tajribasini oʻtkazish.


Laboratoriya mashgʻulotini oʻtkazish uchun uslubiy koʻrsatma

1. 
   Tekshirish sxemalari
   

1. Salt ishlash va qisqa tutashuv xarakteristikasini olish uchun 5.1-rasmdagi sxemadan foydalaniladi.

2. Kam sirpanish va teskari-sinxron aylanish tajribasini oʻtkazish sxemasi 5.1 - rasmda keltirilgan. Kuchlanish induksion rostlagich yordamida oʻzgartiriladi. Qoʻzgʻatish chulgʻami kam sirpanish tajribasini oʻtkazish vaqtida voltmetrga ulanadi, teskari – sinxron aylanish tajribasida esa kalit K orqali qisqa tutashtiriladi.
3. X₀ ni topish sxemasi 5.2 - rasmda keltirilgan. Yakor uchchala fazalari ketma-ket ulanadi. Qoʻzgʻatish chulgʻami esa qisqa tutashtiriladi.
4. Statik tajriba sxemasi 5.3 - rasmda koʻrsatilgan. Bu tajribani oʻtkazish vaqtida qoʻzgʻatish ampermetr orqali qisqa tutashtiriladi.

2.