Ona tili va adabiyot

5А111701 –TA’LIM VA TARBIYA NAZARIYASI VA METODIKASI (BOSHLANG’ICH TA’LIM) MUTAXASSISLIGI BO’YICHA MAGISTRATURAGA KIRISH SINOVLARI UCHUN SAVOLLAR

1. 
   ONA TILI VA ADABIYOT
   

1. 
   Tilning ijtimoiy, doim o‘zgarib, rivojlanib turuvchi hodisa ekanligi.
   
2. 
   O‘zbek tili - O‘zbekiston Respublikasining Davlat tili ekanligi.
   
3. 
   Hozirgi o‘zbek adabiy tilining tuzilish uzvlari (elementlari): tovushlar tizimi, leksikasi (yoki lug‘at tarkibi), grammatik qurilishi.
   
4. 
   Milliy va adabiy til. O‘zbek adabiy tili va uning tayanch dialekti (lahjasi).
   
5. 
   Tilning paydo bo‘lishi, tillarning taraqqiyoti va tasnifi.
   
6. 
   Fonetika haqida umumiy ma’lumot.
   
7. 
   Hozirgi zamon o’zbek tilining fonetik tizimi (sistemasi) haqida ma’lumot.
   
8. 
   Ona tilining fonetik vositalari: nutq tovushlari, urg‘u, ohang (intonatsiya).
   
9. 
   Fonema, uning so‘z ma’nosini farqlashdagi roli.
   
10. 
    Hozirgi ona tilining fonologik sistemasi.
    
11. 
    Nutq a’zolari va ularning vazifasi. Nutq apparati.
    
12. 
    Artikulyatsiya. Artikulyatsiya o‘rni va artikulyatsiya usuli.
    
13. 
    Fonetik akustika, tovush balandligi, kuchi, tembri, tempi va cho‘ziqligi.
    
14. 
    Ona tilining vokalizmi va konsonantizmi.
    
15. 
    Unlilar fonemalar va ularning tasnifi.
    
16. 
    Undosh fonemalar va ularning tasnifi.
    
17. 
    Nutqning asosiy fonetik birliklari: fraza (jumla), takt (sintagma), fonetik so‘z, bo‘g‘in, tovush.
    
18. 
    Urg‘u va uning turlari. Urg‘u olmaydigan birliklar. Urg‘uning so‘z ma’nosini farqlashdagi roli.
    
19. 
    Nutq jarayonida tovushlarning o‘zgarish xususiyatlari: kombinator o‘zgarishlar va pozitsion o‘zgarishlar.
    
20. 
    Hozirgi o’zbek adabiy tilining orfoepik me’yorlari. Ayrim orfoepik me’yorlarning imlo qoidalariga (orfografik me’yorlarga) mos kelmaslik hollari.
    
21. 
    Ona tili grafikasi (yozuv tizimi) haqida ma’lumot. Harf tilning asosiy grafik vositasi ekanligi. Tovush va harf. Alifbo (alfavit).
    
22. 
    Ona tili imlosi va uning asosiy tamoyil(prinsip)lari.
    
23. 
    Morfologik tamoyilning asosiy va yetakchi tamoyil ekanligi.
    
24. 
    Ona tili imlosining asosiy qoidalari.
    
25. 
    Leksika va leksikologiya haqida umumiy ma’lumot.
    
26. 
    Leksema va so`z, ularning o`zaro farqlari. So‘zning leksik va grammatik ma’nosi.
    
27. 
    Semema va sema.
    
28. 
    Bir ma’noli va ko‘p ma’noli so‘zlar. So‘zning o‘z va ko‘chma ma’nosi.
    
29. 
    Ma’no ko‘chirishning asosiy turlari.
    
30. 
    Ona tilida so‘zlarning shakl va ma’no munosabatiga ko‘ra turlari.
    
31. 
    Omonimlar, ularning ko‘p ma’noli so‘zlardan (polisemantizmlardan) farqi.
    
32. 
    Sinonimiya va uning turlari.
    
33. 
    Antonimiya va uning turlari.
    
34. 
    Paronimlar va ularning ahamiyati.
    
35. 
    Omonim, sinonim, antonim va paronimlarning asosiy turlari va nutqda qo‘llanish xususiyatlari.
    
36. 
    Tarixiy shakllanish jihatdan hozirgi ona tili leksikasi.
    
37. 
    Hozirgi ona tili leksikasining ijtimoiy-dialektal tarkibi.: umumxalq leksikasi; dialektal leksika-dialektizmlar; kasb-hunar leksikasi; termin va terminologik leksika (atamalar leksikasi); jargon va argolar.
    
38. 
    Ona tilining nofaol leksikasi, neologizmlar (yangi paydo bo‘lgan so‘zlar).
    
39. 
    Hissiy-ta’siriy jihatdan ona tili lesikasi, umumiste’moldagi hissiy-ta’siriy bo‘yoqsiz va bo‘yoqdor so‘zlar.
    
40. 
    Frazema til va nutq birligi sifatida.
    
41. 
    Frazemalarning ma’no xususiyatlariga ko‘ra asosiy belgilari va turlari.
    
42. 
    Leksikografiya haqida umumiy ma’lumot.
    
43. 
    Lug‘atlar va ularning tiplari.
    
44. 
    Bir tilli va ko‘p tilli lingvistik lu g‘atlar. Bir tilli lingvistik lu g‘atlarning tiplari.
    
45. 
    Morfemika. Morfema va uning turlari.
    
46. 
    Affiksial morfemalar va ularning turlari.
    
47. 
    Sintaktik shakl yasovchi morfemalar.
    
48. 
    Tub va yasama so‘zlar. So‘z yasalishi (derivatsiya) haqida ma’lumot.
    
49. 
    Ona tilida so‘z yasash usullari.
    
50. 
    Grammatika haqida umumiy ma’lumot. So‘zning grammatik ma’nosi va grammatik shakli.
    
51. 
    So‘zlarning sintetik, analitik, juft va takroriy, aralash hamda nol ko‘rsatkichli shakllari.
    
52. 
    Grammatik kategoriya haqida umumiy ma’lumot.
    
53. 
    Morfologiya va sintaksisning o’zaro bog’liqligi va farqli tomonlari.
    
54. 
    So‘zning morfologik tuzilishi.
    
55. 
    So‘z turkumlari va so‘zlarni turkumlarga ajratish tamoyillari.
    
56. 
    So’zning lug’aviy va grammatik ma’nolari.
    
57. 
    Ot va uning leksik-grammatik xususiyatlari.
    
58. 
    Otlarda kelishik kategoriyasi.
    
59. 
    Otlarning yasalishi.
    
60. 
    Otlarda modal forma yasalishi.
    
61. 
    Sifat va uning leksik-grammatik xususiyatlari.
    
62. 
    Sifat darajalari va ularning talqini.
    
63. 
    Sifatlarning otlashishi.
    
64. 
    Sifatlarning yasalishi.
    
65. 
    Sifatlarda modal forma yasalishi.
    
66. 
    Sifatlarning tuzilish jihatdan turlari.
    
67. 
    Sonning leksik-grammatik xususiyatlari, morfologik belgilari, sintaktik vazifasi.
    
68. 
    Sonlarning numerativ (sanoq) so‘zlar bilan qo‘llanishi.
    
69. 
    Olmosh va uning grammatik ma’nosi, boshqa so‘z turkumlariga morfologik ekvivalentligi (mosligi), gapdagi vazifasi, ma’no turlari.
    
70. 
    So‘roq, belgilash, gumon, bo‘lishsizlik olmoshlari.
    
71. 
    Olmoshning tuzilish jihatdan turlari.
    
72. 
    Fe’lning leksik-grammatik xususiyatlari (morfologik belgilari, sintaktik vazifalari).
    
73. 
    Bo‘lishli va bo‘lishsiz fe’llar, bo‘lishsizlik ma’nosining ifodalanishi.
    
74. 
    Fe’llarda nisbat (daraja) kategoriyasi.
    
75. 
    Fe’l mayllari, ularning o‘ziga xos xususiyatlari.
    
76. 
    Fe’llarda zamon kategoriyasi.
    
77. 
    Fe’llarning tuslanishi.
    
78. 
    Fe’llarda shaxs-son kategoriyasi. 1-guruh, 2-guruh, 3-guruh tuslovchilari, ularning qo‘llanish xususiyatlari.
    
79. 
    Fe’lning vazifadosh shakllari. Sof fe’l, uning kesim vazifasini bajarishga moslashganligi.
    
80. 
    Fe’lning ravishdosh shakli.
    
81. 
    Sifatdosh va uning grammatik ma’nosi.
    
82. 
    Harakat nomi, uning grammatik xususiyatlari.
    
83. 
    Fe’lning yasalishi.
    
84. 
    Ko’makchi fe’lli so’z qo’shilmalari va ularning o‘ziga xos xususiyatlari.
    
85. 
    Fe’lning modal ma’no ifodalovchi shakllari.
    
86. 
    To‘liqsiz fe’l.
    
87. 
    Ravishning leksik-grammatik xususiyatlari.
    
88. 
    Ravishlarning yasalishi.
    
89. 
    Yordamchi so’z turkumlari.
    
90. 
    Ko‘makchilar va ularning grammatik xususiyatlari.
    
91. 
    Sof va vazifadosh ko’makchilar.
    
92. 
    Bog‘lovchilar. Ularning grammatik xususiyatlari.
    
93. 
    Grammatik ma’no va vazifalariga ko‘ra bog‘lovchilarning turlari.
    
94. 
    Yuklamalar va ularning grammatik xususiyatlari.
    
95. 
    Yuklamalarning ma’no turlari.
    
96. 
    Modal so‘zlar, ularning ma’no va grammatik xususiyatlari, sintaktik vazifalari.
    
97. 
    Undovlar. Ularning grammatik xususiyatlari. Undovlarning otlashishi, sintaktik vazifasi va ma’no turlari.
    
98. 
    Taqlid so‘zlar. Ularning grammatik xususiyatlari, otlashishi, sintaktik vazifasi va turlari.
    
99. 
    Sintaksis va uning tekshirish obyekti.
    
100. 
     Gapda so‘zlarning o‘zaro bog‘lanishi.
     
101. 
     So‘z birikmasi. So‘z birikmasining tuzilishi va grammatik ma’nolari.
     
102. 
     Birikma tarkibidagi so‘zlarning aloqa turlari.
     
103. 
     So‘z birikmalarining turlari.
     
104. 
     Gap - kommunikativ (aloqa) birlik sifatida.
     
105. 
     Gap va uning muhim belgisi.
     
106. 
     Ifoda maqsadiga ko‘ra gap turlari.
     
107. 
     Gapning his-hayajon ifodalashiga ko`ra turlari.
     
108. 
     Gap bo‘laklari, ularning darajalanishi.
     
109. 
     Kesim va uning ifodalanishi.
     
110. 
     Ega va uning ifodalanishi.
     
111. 
     Ega bilan kesimning orasida tirening ishlatilishi.
     
112. 
     To‘ldiruvchi va uning ifodalanishi.
     
113. 
     Vositasiz va vositali, mustaqil va nomustaqil to‘ldiruvchilar, ularning shakllanishi.
     
114. 
     Aniqlovchi, uning ifodalanishi va turlari.
     
115. 
     Hol, uning ifodalanishi va turlari.
     
116. 
     Gap bo‘laklarining joylashish tartibi. Inversiya.
     
117. 
     Gapning uyushiq bo‘laklari. Uyushiq bo‘lakli gaplarda umumlashtiruvchi birliklarning qo‘llanishi.
     
118. 
     Gapning ajratilgan bo‘laklari, ularning ajratilish sabablari.
     
119. 
     Gap bo‘laklari bilan sintaktik aloqaga kirishmaydigan birliklar.
     
120. 
     Undalma va uning ifodalanishi.
     
121. 
     Kirishlar va uning ifodalanishi.
     
122. 
     Kirish so‘z, kirish birikma va kiritma gaplar, ularning boshqa gap bo‘laklari bilan grammatik jihatdan bog‘lanmaslik va o‘ziga xos ohang xususiyatlari.
     
123. 
     Eganing ishtirokiga ko’ra sodda gap turlari.
     
124. 
     Aatov (yoki nominativ) gaplar va infinitiv gaplar .
     
125. 
     Bo‘laklarga ajralmaydigan gaplar (so‘z-gaplar), ularning o‘ziga xos xususiyatlari.
     
126. 
     To‘liq va to‘liqsiz gaplar. Ularning tuzilish va qo‘llanish xususiyatlari.
     
127. 
     Qo‘shma gap.
     
128. 
     Komponent (qism)larning birikish usuliga ko‘ra qo‘shma gap turlari.
     
129. 
     Bog‘langan qo‘shma gap. Bog‘langan qo‘shma gap qismlarining mazmun munosabati.
     
130. 
     Ergashgan qo‘shma gap.
     
131. 
     Ergash gapni bosh gapga biriktiruvchi vositalar.
     
132. 
     Ergashgan qo‘shma gapning turlari.
     
133. 
     Bog‘lovchisiz qo‘shma gap.
     
134. 
     Bog‘lovchisiz qo‘shma gap tarkibidagi komponentlarning mazmun munosabati.
     
135. 
     Murakkab qo‘shma gap va uning turlari.
     
136. 
     O‘zga gap va undan nutqda foydalanishning o‘ziga xos xususiyatlari. O‘zga gap turlari: ko‘chirma gapli qurilma, o‘zlashtirma gap.
     
137. 
     O‘zlashtirma gap, uning o‘ziga xos xususiyatlari. Ko‘chirma gapli qurilmalarni o‘zlashtirma gapga aylantirishning o‘ziga xos xususiyatlari
     
138. 
     Ona tili punktuatsiyasining asosiy tamoyillari.
     
139. 
     Tinish belgilari va ularning tasnifi; tinish belgilarining qo‘llanish o‘rinlari.
     
140. 
     Nutq uslublari haqida ma’lumot.
     
141. 
     Uslubiyat turlari: leksik, fonetik va grammatik uslubiyat haqida.
     
142. 
     Bolalar kitobxonligi.
     
143. 
     Bolalar adabiyoti va bolalar folklorining mumtoz adabiyot namunalari bilan bog‘liqligi.
     
144. 
     Bolalar ijodiyotida qo‘shiqlar .
     
145. 
     Maqollar. Masallar.
     
146. 
     Topishmoqlar. Tez aytishlar.
     
147. 
     Ertaklar va uning turlari.
     
148. 
     O‘zbek bolalar adabiyotining vujudga kelishi.
     
149. 
     O‘tgan asrning 30-40 -yillaridagi o‘zbek bolalar adabiyoti.
     
150. 
     Hozirgi davrdagi o‘zbek bolalar adabiyoti.
     
151. 
     Alisher Navoiyning pand-nasihat mazmunidagi asarlarida ifodalangan ijtimoiy-siyosiy, axloqiy-ta’limiy qarashlar.
     
152. 
     Gulxaniyning “Zarbulmasal” asari tarkibiga kirgan masallarda ilgari surilgan g‘oyalar.
     
153. 
     Abdulla Avloniyning “Turkiy guliston yoxud axloq” asarining ta’limiy va tarbiyaviy ahamiyati.
     
154. 
     Hamza qalamiga mansub “Gul” turkumiga kiruvchi to‘plamlarining badiiy ahamiyati.
     
155. 
     G‘afur G‘ulomning bolalar uchun yozilgan she’rlari va nasriy asarlarida ilgari surilgan g‘oyalar.
     
156. 
     Quddus Muhammadiy she’riyatida tabiatga munosabat, poetik obrazning o‘rni hamda ahamiyati.
     
157. 
     Zafar Diyorning she’riy asarlarida inson va tabiat o‘rtasidagi munosabatlarning ifodalanishi.
     
158. 
     Sh.Sahdulla ijodida hayotiy voqealarning haqqoniy badiiy tasviri, janr rang-barangligi va badiiy xususiyatlari, obrazlar talqini, tarbiyaviyligi, hayotiyligi.
     
159. 
     Sulton Jo‘raning ilmiy-ommabop mavzulardagi she’rlarida ifodalangan g‘oyalar.
     
160. 
     Hakim Nazirning maktabgacha va kichik maktab yoshidagi bolalarga bag‘ishlangan asarlariga xos xususiyatlar.
     
161. 
     Po‘lat Mo‘min ijodida odob-axloq mavzusi.
     
162. 
     Qudrat Hikmat dostonlarida ilgari surilgan g‘oyalar.
     
163. 
     Xudoyberdi To‘xtaboyevning “Sariq devni minib”, “Qasoskorning oltin boshi”, “Besh bolali yigitcha” asarlarining badiiy xususiatlari.
     
164. 
     Farhod Musajonning maktabgacha va kichik maktab yoshidagi bolalarga bag‘ishlangan hikoyalarida ilgari surilgan g‘oyalar.
     
165. 
     Miraziz A’zamning shehrlarida hayotga munosabat, ijtimoiy ziddiyatlarning badiiy talqini.
     
166. 
     Tursunboy Adashboyev ijodida ona-tabiat va Vatan madhi.
     
167. 
     Qambar Ota yaratgan doston va doston-ertaklarda ilgari surilgan g‘oyalar.
     
168. 
     Muhammad Ali yaratgan tarixiy romanlardagi bolalar obrazlari. Muhammad Alining temuriylarga bag‘ishlab yozilgan romanlari haqida.
     
169. 
     Anvar Obidjon ijodi o‘zbek bolalar adabiyotidagi yanigicha yo‘nalish sifatida.
     
170. 
     Abusaid Ko‘chimov ertak va dostonlarining o‘ziga xos xususiyatlari.
     
171. 
     Hamza Imonberdiyevning “Adolat kaliti” ertagida ilgari surilgan g‘oyalar.
     
172. 
     Abdurahmon Akbar ijodidagi rang-baranglik.
     
173. 
     Sharl Perroning bolalar zavq oladigan ertaklariga xos xususiyatlar haqida.
     
174. 
     Aka-uka Grimmlar yaratgan ertaklarda ilgari surilgan g‘oyalar.
     
175. 
     Xans Kristian Andersen ijodining ko‘p qirrali va rang-barang ekanligi.
     
176. 
     Aleksandr Sergeyevich Pushkin ertak-dostonlari.
     
177. 
     Nikolay Alekseyevich Nekrasovning bolalarga atab yaratgan asarlarining o‘ziga xos xususiyatlari.
     
178. 
     Lev Nikolayevich Tolstoyning “Mo‘ysafid olma ekdi” hikoyasida ilgari surilgan g‘oyalar.
     
179. 
     Korney Ivanovich Chukovskiy ertak-dostonlari.
     
180. 
     Samuil Yakovlevich Marshak asarlarining janr jihatdan rang-barangligi.
     

2.