Orta aras havzasi uluslararasi sempozyumu international symposium on middle aras
Yüklə 33,35 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Instructions pour M. Fontanier, Gérant du Vice Consulat de Trébizonde. 45 AMAE, CADN, APD, Constantinople (Ambassade), Série D, Trébizonde, III, “ Inst
- Victor Fon- tanier
- Cahiers du monde russe et soviétique
154 ÖZGÜR YILMAZ
44 Polignac, Rusların son sa- vaş ile Kafkasya’daki Osmanlı direncini kırdığını, bundan dolayı yakın bir zamanda bu bölgenin tam olarak Rus hâkimiyetine gireceği endişesinden bah- sederek Fontanier’ye muhtemel bir Rus hâkimiyetinin buralarda neden ola- cağı politik ve sosyal etkileri gözleme görevi veriliyordu. Ayrıca Rusların olası bir savaşta Anadolu’nun hangi bölgesini işgal etmelerinin muhtemel ol- duğu ve böylesi bir durumda Anadolu’daki Rum nüfusun durumu hakkında gözlemler yapması isteniyordu. Bu gözlemleri daha iyi yapabilmesi ve Rus sınırına daha yakın olabilmesi için Polignac, Fontanier’nin konsolosluğun merkezini yapabilirse Erzurum’a taşımasını tavsiye etmekteydi. 45 Ancak Fon- tanier Trabzon’daki görevine başladıktan sonra son Rus işgali ile harap olan Erzurum’un konsolosluk merkezi olamayacağı konusunda önemli tespitler yapmaktaydı. 46 Fontanier, Erzurum’un Rusların faaliyetlerini gözleme konu- sunda uygun bir yer olduğunu kabul etse de şehrin mevcut durumu buna uy- gun değildi. Şehirde hiçbir Avrupalının meskûn olmaması bir yana, Fransız konsolosunu endişelendiren asıl husus ise reayanın Rus ordusuyla beraber Os- manlı topraklarını terk etmesi ve Erzurum’un önemli bir nüfus kaybına uğra- masıydı. Öyle ki Fransızlar Rusya tarafına geçen bu reayayı kendi siyasi ve iktisadi planları için bir kayıp olarak görmekteydiler. 47 Bundan dolayı Fonta- nier, Osmanlı-Rus Savaşı’nın Erzurum’a vurduğu darbenin büyük olduğunu, şehrin bir an önce eski önemini geri kazanması gerektiğini belirtiyordu. Rea- yanın bu ülkeden çıkarılması Fransa’nın burada tesis edeceği nüfuz açısından da engeldi. Bu bağlamda Fontanier kendi siyasi planları ve Rus ordularının harap ettiği bölgenin eski canlılığına kavuşması için acil olarak Rusya’ya gö- çürülen reayanın geri gelmesi gerektiğini ifade etmekteydi. 48 Fransız konso- losu bu doğrultuda, Rus tarafında istediğini bulamayıp ülkesine geri gelmek
44 Instructions pour M. Fontanier, Gérant du Vice Consulat de Trébizonde. 45 AMAE, CADN, APD, Constantinople (Ambassade), Série D, Trébizonde, III, “ Inst- ructions pour M. Fontanier, Gérant du Vice Consulat de Trébizonde “, Paris, 10 Haziran 1830.
46 AMAE, CADC, Série Personnel 1ère Série. Dossier Individuel, n° 1642, “ Victor Fon- tanier “. 47 Yılmaz, a.g.m., s. 1678-172. 48 AMAE, CADC, CCC, Trébizonde, III, Fontanier’den Dışişleri Genel Sekreterine, İs- tanbul, 9 Eylül 1830.
1828-1829 OSMANLI-RUS SAVAŞI SONRASI RUSYA’NIN DOĞU ANADOLU’DAKİ FAALİYETLERİNE DAİR BAZI TESPİTLER 155
Paşa nezdinde girişimlerde bulunmaktaydı. 49
Fontanier gerek elçilik gerekse de Fransız hariciyesi ile yaptığı daha son- raki yazışmalarda Rusya’nın savaş sonrasında Osmanlılar karşısındaki duru- munu gözlemlemeyi sürdürmüş; Rusların Kafkasya’daki faaliyetleri, Os- manlı-Rus çatışmaları ve Rusların Kafkas sahillerindeki hâkimiyeti hakkında raporlar hazırlamıştır. Fransız siyaseti sadece Rusların Kafkaslar ve Doğu Anadolu’daki hâkim konumundan rahatsız olmuyordu. Fransız konsolosuna göre Rusların İran üzerindeki baskın konumu ve İran’a yönelik olası bir Rus işgali sadece Fransa’nın değil, tüm Avrupa’nın siyasi-iktisadi çıkarını tehdit edecek bir gelişme olacaktı. 50 Bunun önüne geçilmesi için Fransa’nın bölgede müttefikleri veya işbirliği yapabileceği bir ortağa ihtiyacı vardı. Bu konuda Trabzon’daki konsolosluk görevi bittikten sonra Fontanier Fransız siyaseti için tavsiye niteliğinde bir plan ortaya koymuştu. Fontanier, İran’da siyasi ve ticari bir misyon ile görevlendirilmeyi talep ediyor ve Rusya ve İngiltere’ye karşı İran ile Fransa arasında bir ittifak tesis etmeyi amaçlıyordu. Daha da önemlisi Fontanier bu misyonun “Rusların Anadolu’da iki yıl içinde tam bir hâkimiyet kurmalarından önce İran’ın kuzeyinde ve Anadolu’nun doğusunda yaşayan Hristiyanlardan bağımsız bir devletin kurulmasına” yardım edebile- ceğini belirtmesiydi. 51 Sadece bu tekliften hareket ederek Katoliklerin hamisi olarak hareket eden Fransa’nın Osmanlı Ermenileri üzerinden Rusya’nın Kaf- kaslar ve Doğu Anadolu’daki siyasi nüfuzundan ne derece rahatsız olduğunu anlamak mümkündür. Dolayısıyla Fransa’nın yanında diğer devletlerin de paylaştığı bu çekince ilerleyen dönemde Ermeni Meselesi’nin neden çok uluslu bir karakter kazandığına da ışık tutmaktadır.
49 AMAE, CADN, APD, Constantinople (Ambassade), Série D, Trébizonde, III, Fonta- nier’den Fransız Dışişleri Bakanlığına, Trabzon, 27 Ocak 1831. 50 AMAE, CADC, CCC, Trébizonde, III, Fontanier’den Dışişleri Bakanlığına, Trabzon, 5 Ocak 1831. 51 Michel Lesure, “La France et le Caucase à l’époque de Chamil”, Cahiers du monde russe et soviétique, C 19, S 1-2, Paris, 1978, s. 23; AMAE, CADC, Série Personnel 1ère Série. Dossier Individuel, n° 1642, “ Victor Fontanier “. Yüklə 33,35 Mb. Dostları ilə paylaş:
|