O‘rta asrlarda sharq mamlakatlari davlati va huquqining rivojlanish xususiyatlari

Sharq mamlakatlarining butun tarixiy rivojlanishiga yerga nisbatan davlat mulkchiligining keng tarqalishi katta ta’sir ko‘rsatdi. Albatta, davlat mulki jamoachi-dehqonlarning xususiy yer egaligiga asoslangan jamoa mulkchiligi shakli bilan qo‘shilib ketgan edi. Davlat mulki tor ma’noda faqat monarxning juda katta yer egaligini va davlat xazinasini o‘z ichiga olgan. U keng ma’noda hokimiyatga aloqasi bo‘lgan shaxslarga davlat fondidan in'om tarzida hadya qilib berilgan yerlarni ham o‘z ichiga olgan.

Sharq mamlakatlarining butun tarixiy rivojlanishiga yerga nisbatan davlat mulkchiligining keng tarqalishi katta ta’sir ko‘rsatdi. Albatta, davlat mulki jamoachi-dehqonlarning xususiy yer egaligiga asoslangan jamoa mulkchiligi shakli bilan qo‘shilib ketgan edi. Davlat mulki tor ma’noda faqat monarxning juda katta yer egaligini va davlat xazinasini o‘z ichiga olgan. U keng ma’noda hokimiyatga aloqasi bo‘lgan shaxslarga davlat fondidan in'om tarzida hadya qilib berilgan yerlarni ham o‘z ichiga olgan.

O‘rta asrlardagi hamma Sharq jamiyatlarida yer egaligi turli shakl-larining qo‘shilib ketganligi, iqtisodda davlatning o‘ziga xos nazorat qiluvchilik-tartibga soluvchilik rolining mavjudligi, avvalo, hukmron sinfning alohida tuzilishida o‘z ifodasini topadi. Agar o‘rta asrlardagi G‘arbiy Yevropa mamlakatlarida vujudga kelgan xususiy yer egalari qaram dehqonlarni ekspluatatsiya qilishda o‘z irodasini ob’yektiv ifoda etuvchi feodal davlatga tayangan bo‘lsalar, Sharq mamlakatlarida esa davlatning o‘zi hokimiyatga aloqador bo‘lgan va asosan erkin dehqonlardan renta solig‘i undirish hisobiga yashovchi chinovnik-byurokratlardan iborat hukmron doiralardan tuzilgan edi.

O‘rta asrlardagi hamma Sharq jamiyatlarida yer egaligi turli shakl-larining qo‘shilib ketganligi, iqtisodda davlatning o‘ziga xos nazorat qiluvchilik-tartibga soluvchilik rolining mavjudligi, avvalo, hukmron sinfning alohida tuzilishida o‘z ifodasini topadi. Agar o‘rta asrlardagi G‘arbiy Yevropa mamlakatlarida vujudga kelgan xususiy yer egalari qaram dehqonlarni ekspluatatsiya qilishda o‘z irodasini ob’yektiv ifoda etuvchi feodal davlatga tayangan bo‘lsalar, Sharq mamlakatlarida esa davlatning o‘zi hokimiyatga aloqador bo‘lgan va asosan erkin dehqonlardan renta solig‘i undirish hisobiga yashovchi chinovnik-byurokratlardan iborat hukmron doiralardan tuzilgan edi.