Orxan pamuk
Yüklə 4,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
50 «Hər rəsm bir hekayə danıĢır», – dedim. «Oxuduğumuz kitabı gözəlləĢdirmək üçün nəqqaĢ hekayənin ən gözəl məclisini çəkir. AĢiqlərin bir- birini ilk dəfə görməsi, qəhrəman Rüstəmin Ģeytani canavarın baĢını kəsməsi, öldürdüyü yad adamın öz oğlu olduğunu baĢa düĢən Rüstəmin kədəri; eĢqindən ağlını itirən Məcnun insan yaĢamayan, vəhĢi təbiətin qoynunda, aslanlar, qaplanlar, marallar, çaqqallar arasında; Ġsgəndərin savaĢdan qabaq quĢlardan gələcəyi öyrənmək üçün getdiyi meĢədə öz Ģahininin qoca bir qartal tərəfindən parçalandığını görəndə qəmə batması... Əgər hekayədə ağlımızın və
xəyal gücümüzün canlandırmaqda çətinlik çəkdiyi bir Ģey varsa, rəsm dərhal imdada yetiĢir. Rəsm hekayənin rənglərlə çiçəklənməsidir. Kimsə hekayəsi olmayan rəsm
«FikirləĢə bilməyəcəyini güman eləyirdim, – sanki peĢmanlıqla dilləndim, – amma bu ola bilərmiĢ. Ġki il qabaq PadĢahımızın elçisi kimi növbəti kərə Venesiyaya getmiĢdim. Orаda italyan ustadlarının çəkdikləri üz rəsmlərinə baxırdım. Rəsm edilənin hansı hekayənin hansı məclisi olduğunu bilmirdim, amma dərk eləməyə, hekayəni qurmağa çalıĢırdım. Günün birində saray divarında bir rəsmlə qarĢılaĢanda tutulub qaldım.
51 Rəsm, hər Ģeydən çox, bir adamın, mənim təki bir nəfərin rəsmi idi. Kafir idi, əlbəttə, bizim kimi adam deyildi. Amma baxdıqca ona oxĢadığımı hiss eləyirdim. Üstəlik mənə qətiyyən oxĢamırdı. Sümüksüz, yumru üzü var idi, almacıq sümükləri heç sezmirdi, bunun əvəzində mənim iri çənəmdən onda qəti yox idi. Mənə heç oxĢamırdı, amma nədənsə baxdıqca elə bilirdim ki, mənim rəsmimdir, ürəyimi oynadır». «Məni sarayda gəzdirən venesiyalı bəydən divardakı rəsmin onun dostunun, özü kimi bir əsil- nəcabətli bəyin rəsmi olduğunu öyrəndim. Həyatında özü üçün vacib nə varsa, hamısını öz rəsminə qoydurmuĢdu: arxadakı açıq pəncərədən görünən mənzərədəki tarla, kənd və rəngləri bir- birinə qarıĢıb həqiqiyə oxĢayan meĢə. Qabağındakı masanın üstündəki saat, kitablar, zaman, pislik, həyat, qələm, xəritə, kompas, qutular, onların içində qızıl pullar, baĢqa Ģeylər, xırda-xuruĢ, kim bilir, bir çox rəsmdə olduğu kimi baĢa düĢmədiyim və sezdiyim Ģeylər... Cinin, Ģeytanın kölgəsi və sonra atasının yanında gözəllər gözəli, yuxu kimi bir qız. Bu
rəsm hansı
hekayəni bəzəmək, tamamlamaq üçün çəkilmiĢdi? Rəsmə baxanda baĢa düĢürdüm ki, o rəsmin hekayəsi özüdür. Rəsm bir hekayənin ardı da deyildi, özü üçün bir Ģey idi.
52 QarĢısında bu cür çaĢıb-qaldığım rəsm heç ağlımdan getmədi. Saraydan çıxıb qonaq qaldığım evə qayıtdım, bütün gecəni həmin rəsm barədə fikirləĢdim. Mən də elə rəsm çəkmək istərdim. Xeyr, mənim həddim deyil, PadĢahımız elə rəsm edilməlidir! PadĢahımızı sahib olduğu Ģeylərlə, aləmini göstərən və açan hər Ģeylə birgə çəkməliyəm. Bu fikirlə bir kitab rəsm eləməyin mümkünlüyü haqda fikirləĢdim. Ġtalyan ustadı venesiyalı bəyin rəsmini elə Ģəkildə çəkmiĢdi ki, həmin rəsmin o bəyin rəsmi olduğunu dərhal baĢa düĢürdüm. O adamı heç görməmisən, tünlük içindən həmin adamı tap desələr, minlərlə adam arasından o rəsm sayəsində onu tapıb çıxara bilərdin. Ġtalyan ustadları hər hansı adamın birini digərindən qiyafələri və niĢanlarıyla deyil, üzünün Ģəkliylə ayıracaq tərzdə rəsm eləməyin üsullarını və qüvvəsini tapıblar. Portret
Üzün bircə kərə də rəsm edilibsə, artıq heç kəs səni unutdura bilməz. Sən çox uzaqlarda olanda belə rəsminə bir dəfə baxan elə hesab eləyir ki, sanki yanındasan. Həyatında səni heç görməyənlər belə sənin ölümündən illər keçəndən sonra elə bil qarĢılarında olan kimi gözlərini sənin gözlərinə zilləyə bilirlər».
53 Uzun müddət susduq. Otağın küçəyə baxan və aĢağı tərəfindəki nəfəsliklərini heç açmadığımız kiçik pəncərənin mumlanmıĢ qumaĢla basdırdığım üst hissəsindən içəriyə eĢiyin soyuğu rəngində ürpədici iĢıq gəlirdi. «Bir nəqqaĢım vardı, – dedim, – PadĢahımızın həmin gizli kitabı üçün o biri nəqqaĢlar kimi gizlicə yanıma gəlir, səhərə qədər iĢləyirdik. Ən yaxĢı təzhibi o çəkərdi. Yazıq Zərif əfəndi bir gecə burаdan çıxdı, amma heç evinə çatmayıb. Usta müzəhhibimizin öldürülməsindən qorxuram».
54 6. MƏN ORXANAM
«Öldürüblərmi?» – Qara dedi. Bu Qara uzunboylu, arıq, bir az da zəhmliydi. Onlara doğru gedirdim ki, babam: «Öldürüblər», – dedi və məni gördü. «Sən neyləyirsən burada?» Amma mənə elə baxırdı ki, heç çəkinmədən getdim, qucağına çıxıb oturdum, buna baxmayaraq, dərhal məni düĢürtdü: «Qaranın əlini öp», – dedi. Əlini öpdüm. Qoxusuzuydu. Qara: «Çox sevimlidi», – dedi, yanağımdan öpdü. «Böyüyəndə Ģir kimi oğlan olacaq». «Bu, Orxandı, altı yaĢındadı. Bir də böyüyü var, ġövkət, yeddi yaĢındadı. O çox inadkardı». «Ağsaraydakı küçəyə getdim», – Qara dedi. «Soyuğuydu, hər yer qar-buz içindəydi, amma sanki heç bir Ģey dəyiĢməmiĢdi». «Hər Ģey dəyiĢdi, pozuldu hər Ģey», – babam dedi. «Həm də çox». Mənə sarı döndü. «Böyük qardaĢın haradadı?» «Ustanın yanında». «Sən niyə buradasan?» «Ustam mənə: «Afərin, sən daha get», – dedi».
Yüklə 4,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|