O’zbek I ton respubl I kas I ol I y va o’rta tal

Marketing elementlari tarkibi va marketing–miks tushunchasi 
Marketing tizimida kuyilgan maksadga erishish uchun xaridorlar va boshka subektlarga tasir
etish uchun marketing vositalari, yani marketing usullari yigindisi, uslublari zarurdir. Shunday
vositalardan marketing-miks, marketing kompleksi bulib xisoblanadi. Bularni marketing
nazariyasiga 1964 yilda birinchi bulib Garvard biznes maktabi professori Borden kiritgan.
Marketologlar tayyorlash tizimida marketing kompleksi 4 «R» deb nomlanib, Makkarti tomonidan
1960 yilda bu model taklif etilgan. Ushbu modelda marketingning turtta asosiy elementlari ajratib
kursatilgan: tovar (product), narx (price), sotish (place), reklama-ragbatlantirish (promotion).
Marketing faoliyatida extiyoj va muxtojlikni ayirboshlash orkali kondirish jarayonida albatta
inson ishtirok etadi. Shuning uchun yukorida kursatib utilgan marketing elementlari tarkibiga 5 «R»
xam kiritilib, u kishilar (people) ekanligi aloxida takidlab utilgandir. Marketing-miks elementlari
kuyidagi chizmada kursatilgan.

Marketing tizimidagi besh asosiy narsa. 
Marketing tizimi 5 «R» 
İ
nsonlar
(kishilar)
Tovarlar,
maxsulotlar
narx
Tovarni bozorda
joylashishi
Silji-tish

---

---

1968 yilda F.Kotler marketing-miks elementlari tarkibiga pablik-rileyshnz (public relations)

va siyosatni (politics) kushib, oldingi 4 «R» ni 6«R» ga kengaytirib kursatdi.
4«R» modelini kullanishini cheklanganligiga karamasdan, marketing nazariyasini
shakllanishi va amaliyotini rivojlanishida ilgor rol uynaydi.
Marketing-miks keng kullanadigan shaklda 4 ta marketing submiksini uz ichiga oladi. Bular
kuyidagilar: tovar miksi, shartnoma miksi, kommunikativ miks, taksimot miksi. Tovar miksi tovar
siyosatini shakllantiradi, tovar bilan boglik bulgan chora-tadbirlarni uz ichiga oladi. Bu chora-
tadbirlar: dizayn, uni bezatilishi, maxsulot sifati, urovi, xaridorlrga xizmat kursatish, kafolat xizmati
siyosati, tovar diversifikatsiyasi, assortiment siyosati va xokazo.
Shartnoma siyosati tovarni oldi-sotdi akti shartlari kelishuvini va bitim kurinishida ularni
rasmylashtirishni amalga oshiradi. Bunday chora-tadbirlariga: narx siyosati, ustama va chegirtma
tizimi, tovar etkazib berish va uni tulov shartlari, shuningdek kredit siyosati kiradi.
Taksimot siyosati tovarni tayyorlanish joyidan oluvchiga etkazib berishni amalga oshiradi.
Bu siyosat sotish kanalini asoslash va taxlil kilish, marketing-logistika, savdo siyosati, sotish
vositalari siyosati, ishlab chikarish kuchlarini joylashtirish siyosati.
İ
stemolchilar va bozorlarni
joylashuvi siyosati, etkazib berish siyosati, tayyor maxsulotlarni omborlarga joylashtirish siyosati
va boshkalarni uz ichiga oladi.
Kommunikativ siyosatni vazifasi xaridor extiyojini kondirish va foyda olish maksadida
talabni shakllantirish va tovar va xizmatni siljitish buyicha mukobil va samarali faoliyatni taminlash
uchun marketing tizimini barcha obektlarini korxona – maxulot tayyorlovchilar bilan uzaro
xarakatini tashkil etishdan iboratdir.

---

---