|
O’zbekiston respublikasi Oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi Qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti Magistratura bo’limi I- 501-22-guruh magistranti ravshanova nigoraRaqobatning turli ko‘rinishlari sharoitida narxning shakllanish xususiyatlari
|
səhifə | 4/4 | tarix | 29.11.2023 | ölçüsü | 29,99 Kb. | | #142859 |
| kdv m3.Raqobatning turli ko‘rinishlari sharoitida narxning shakllanish xususiyatlari
Narxning shakllanishiga bozorningholati bevosita ta’sir ko‘rsatadi, Chunki narxning shakllanishida bozordagi talab va taklif nisbati asosiy omillardan biri hisoblanadi. Shunga ko‘ra, talab va taklif miqdoriga ta’sir ko‘rsata olish imkoniyatiga ko‘ra bozordagi raqobatning turli ko‘rinishlari farqlanadi. Erkin raqobat sharoitida ishlab chiqaruvchi (yoki sotuvchi) hamda iste’molchi (yoki xaridor)larning soni juda ko‘p bo‘lib, ularning ishlab chiqarish hajmini o‘zgartirish orqali narx shakllanishiga ta’siri umuman sezilmaydi.
Monopoliya sharoitida narxning shakllanishi. Monopoliya sharoitida narx shakllanishiningo‘ziga xos jihati shundaki, agar mayda tovar ishlab chiqaruvchilar faqat o‘zlarining individual narxlarini o‘zgartira olsalar, ulardan farqli o‘laroq bozor ishtirokchilari sifatidagi monopoliyalar bozor narxlarini o‘zlari belgilay oladilar. Bunda monopoliyalar talabning umumiy oshishi bilan narxningo‘sishi hamda taklifning umumiy oshishi bilan narxning pasayib borishidan o‘ziga xos tarzda foydalanadilar.
Ommaviy tartibda tovarlarni sotuvchi monopoliyalar o‘z manfaatlari yo‘lida taklif cheklanganda narxning oshishi tendensiyasidan foydalanadilar.
Umumiy taklif bo‘yicha narx o‘zgarishi quyidagi miqdoriy bog‘liqlikni aks ettiradi: talabga nisbatan tovarlar taklifi qanchalik yuqori bo‘lsa, bozor narxi darajasi shunchalik past bo‘ladi va aksincha, taklif kamayishi bilan narx oshib boradi. Bu bog‘liqlik rasmda yaqqolroq namoyon bo‘ladi.
Oligopoliya sharoitida narxning shakllanishi. Oligopoliya sharoitida narxning shakllanishi tarmoqdagi tovar ishlab chiqaruvchilar tomonidan qo‘llaniluvchi «ergashish» hamda «inkor etish» xatti-harakatlari orqali izohlanadi.
«Ergashish» holatida bir oligopolist tomonidan narx bo‘yicha qilingan o‘zgarish (narxning pasayishi yoki oshirilishi)ga qolgan oligopolistlar ham ergashadi, ya’ni shunday o‘zgarishlar qilish kuzatiladi. Odatda, bozorda o‘z tovarlariga narxni pasaytirish orqali iste’molchilari soni hamda sotish hajmini oshirishga qaror qilgan oligopolist xatti-harakatiga javoban qolgan oligopolistlar ham narxlarni pasaytiradilar. Natijada narxning umumiy pasayishi ro‘y berib, bozordagi ulush oldingi holda qoladi, ya’ni oligopolistning xatti-harakati samara bermaydi.
Xulosa
Raqobatning narx usullari, qoida tariqasida, pasayishni o'z ichiga oladitovarlarning narxi. Bunday harakatlarning natijasi iste'molchilarning mahsulotlarga bo'lgan e'tiborini oshirish, sotish va tovarlarga talabning oshishi bo'lishi mumkin. Ammo shuni yodda tutish kerakki, hamma narsaning o'z resursi va chegarasi bor, uni kesib o'tishda teskari ta'sir yuzaga keladi.
Narx usulining asosiy kamchiligi shundan iboratki, birinchidan, kompaniya daromadli bo'lishi uchun narxlarni pasaytirishni rejalashtirgan byudjet yoki ishlab chiqarish tannarxi juda past bo'lishi kerak. Shuning uchun, biznes daromadliligicha qolsa, bu usullar yaxshi.
Ikkinchi kamchilik tovarning iste'mol xususiyatlariga narxning biriktirilishi kabi omil bo'ladi. Raqobatchilar bilan solishtirganda mahsulotlarni deyarli hech narsaga sotish juda mumkin, ammo hech kim mahsulot sifati juda qoniqarsiz bo'lsa, u umuman talabga ega bo'lmasligi mumkinligini hech kim bekor qilmagan. Ma’lum bo‘lishicha, narx usullaridan foydalanish uchun mahsulot yoki xizmat kamida minimal sifat talablariga javob berishi, sotish esa daromad keltirishi kerak.
Dostları ilə paylaş: |
|
|