O’zbekiston respublikasi oliy talim vazirligi samarqand veterinariya medisinasi instituti tabiiy va ilmiy fanlar kafedrasi

Bolsman entropiyaning
termodinamikaviy extimollikning logorifmiga 
proparsional ekanini aniqlanadi: 
тар
W
K
S
ln

K – Bolsman doimiysi. 
Termodinamikaning ikkinchi qonuni birinchi qonuni to’latgani kabi, enropiya 
ham energiya tushunchasini to’ldiradi. Ochiq sistemaning holati termodinamik 
muvozanatda tekshiriladi. Agarda termodinamik sistemaning holati muvozanat 
holatidan ozga farq qilsa, uni xuddi muvozanat holatidagiday parametrlar bilan 
xarakterlash mumkin. Bunday sistemaning tartibsizlik darajasi entropiya bilan 
aniqlanadi. Ochiq sistemaning entropiyasi muvozanat bo’lmagan holatda 
sistemaga energiya va modda kelishi munosabati bilan entropiyasi oshadi. 
Termodinamikaning ikkinchi asosiga binoan yopiq izolyasiyalangan sistema 
entropiyasi oshib boradi va o’zining maksimumiga intiladi. Ochiq sistemada esa 
doimiy entropiyali statsionar holat bo’lishi mumkin. Organizm – statsionar sistema 
uchun 
O
dS

, 
const
S

, 
0
1

dS
, 
0

dSe
deb yozish mumkin. Bunda 
dSi
- sistemadagi 
qaytmas jarayonlar bilan bog’liq bo’lgan entropiyaning o’zgarishi 
dSe
- 
sistemaning tashqi muhit jismlari bilan ta’sirlashuvi tufayli yuzaga kelgan 
entropiyaning o’zgarishi. 
dSe
dSi
dSe


yoki 
O
dSi
dS
dSe



Bu esa sistemaga o’tayotgan mahsulotdagi (modda va energiya) entropiya 
sistemadan chiqayotgan mahsulotdagi entropiyadan kichik ekanligini bildiradi. 
Prigojin stasionar holat uchun entropiyaning minimum hosil bo’lish prinsipini 
ta’riflab ayrim funksiyalarning ekstremal qiymatlarini ko’rsatdi. 
Organizm atrof muhit entropiyasi izolyasiyalangan sistemadagi kabi ortib 
boradi, ammo bunda organizmning entropiyasi o’zgarmas saqlanib qoladi. 
Entropiya sistema tartibsizligining o’lchovidir. Shu sababli organizmning 
tartibliligi atrof – muhit tartibliligining kamayishi hisobiga saqlanadi. 
Ayrim kasalliklar holatlarida biologik sistemalar entropiyasi oshishi mumkin 
(
O
dS

) bu stasionar holatning bo’lmasligi tartibsizlikning yo’qligi bilan bog’liq. 

---

27 
Masalan: rak kasalliklarida hujayralarning tartibsiz ravishda ko’payib ketishi yuz 
beradi. 
(10) ifodani quyidagi ko’rinishda yozish mumkin. 
dt
dSe
dt
dSi
dt
dS


(2.31) 
stasionar holat uchun esa 
dt
dSe
dt
dSi


(
0


dt
dS
const
S
) (2.32)