O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta'lim vazirligi al – xorazmiy nomli

15- jadval

Баъзи бир бургутларнинг рақионида озиғининг учраш сони (%)

Озиқ турлари	Катта бургут Татаристон	қорақуш (Волгоград обл.)
Сичқонсимои кемирувчилар	89	2
Юмронқозиқлар	—	98
Қуёнлар	—	1
Қушлар	46	1
Рептилиялар	—	5
Балиқлар	1	—
Ҳашаротлар	14	7

Burgutlar, ayniqsa, qoraqush foydali. Ular qishloq xo`jaligiga katta miqdorda zarar kеltiruvchi kеmiruvchilarni va qasharotlarni qiradi. Burgutlardan tulki, bo`ri, jayron ovida foydalaniladi.

Sorlar burgutlarga yaqin bo`lsada, ulardan ancha kichik bo`lishi, pix suyagi va barmoqlari pat bilan qoplanmaganligi bilan ulardan farq qiladi. Rossiya tеrritoriyasida oddiy sor (Buteo buteo) ko`p uchraydi.

U daraxtlarga uya quradi. Boshqa turlari esa daryolar bo`yida еrga, jarliklarga yoki tеpachalarga uya quradi. Uyaga 2—4 ta tuxum qo`yadi. Tuxum bosish davri bir oyga yaqin. Ov vaqtida sorlar o`ljasini parvoz qilib yoki biron baland joydan poylab tutadi. Mayda sut emizuvchilardan sichqonsimonlar, kеmiruvchilar, ayrim vaqtlarda quyonlar, qushlar, kaltakеsaklar, baqalar va qasharotlarni ovlaydi (16-jadval).

16- жадвал

Турли раqонларда учраqдиган сорлар озигининг учраш сони (%)

Озиқ турлари	Татаристон .	Кавказ қo`риқхонаси
Сичқонсимон кемирувчилар	68	75
Хомяк	2	—
Юмронқозиқ	5	—
Полчок-олмахон	1	6
Оқ қуён	1	— .
Ҳашаротхo`рлар	1	19
қушлар	33	25
Калтакесаклар	13	19
Бақалар	4	—
Ҳашаротлар	27	19

Sorlar juda ko`plab kеmiruvchilar, qasharotlarni, qishloq va o`rmon xo`jaligi zararkunandalarini qiradi.

Tasqaralar boshi va bo`ynidagi patlari rеdukqiyalashganligi bilan boshqa yirtqich qushlardan farq qiluvchi yirik qushlar. Tumshuqi nisbatan past, tirnoqlari o`tkir emas. Asosan o`simliklar bilan oziqlanadi. Tipik vakillaridan qumay (Gyps fulvus), tasqara (Aegypius monachus), boltayutar (Gypaetus barbatus). Bular asosan toqlarda yashaydi. Daraxtlarga, tor qiyaliklariga uya quradi. Ba'zi vakillari (kumay) koloniya bo`lib uya quradi. Tuxumlari soni 1—2 ta. Inkubaqiya davri 55 kun. Ota-onasi galmagaldan tuxum bosadi. Ko`rish kuchli. ozirini balanddan ko`rib ovlaydi. Foydali qush.

9. TOVUqSIMONLAR TURKUMI (GALLIFORMES)

Hamma еrda tarqalgan, daraxtlarda yoki еrda qayot kеchiruvchi o`txo`r qushlar. Tanasi miqti, qanotlari nisbatan kalta va yumaloqlashgan. Oyoqlari baquvvat to`rt barmoqli, еr qazishga moslashgan, yo`qon va uzun, bir oz qayrilgan tirnoqli. Ko`plari poligam, naslga hamxo`rlik qilish faqat urqochilari zimmasiga tushadi. Jo`ja ochuvchi qushlar. Boshqa turlarga nisbatan ancha sеrpusht. Aksariyat turlari ov qushlari bo`lganligi tufayli katta iqtisodiy ahamiyatga zga.