O„zbekiston respublikаsi oliy vа o„rtа mаxsus tа‟lim vаzirligi buxoro davlat universiteti tahirov Behzod Nasriddinovich axborot xavfsizligi asoslari

Autentifikatsiya usullariga qaratilgan hujumlar 
Mavjud autentifikatsiya usullarini buzishda ko‗plab hujum usullaridan foydalaniladi. 
Ushbu hujum usullarini autentifikatsiya usullariga mos ravishda quyidagicha tavsiflash 
mumkin: 
1. Siz bilgan biror narsa. Autentifikatsiyalashning mazkur usulini buzish uchun 
quyidagi hujum usullaridan foydalaniladi: 
a. Parollar lug‗atidan foydalanishga asoslangan hujum. Bunga ko‗ra statistika 
bo‗yicha eng ko‗p qo‗llaniluvchi parollar yordamida autentifikatsiyadan o‗tishga xarakat 
qilinadi. 

---

85 
b. Parollarni barcha variantlarini ko‗rib chikish. Ushbu usulda parolning bo‗lishi 
mumkin bo‗lgan barcha variantlari generatsiya qilinadi va ular tekshirib ko‗riladi. 
s. ―Elka orqali karash‖ hujumi. Ushbu hujum foydalanuvchi parolni kiritish 
jarayonida yonida turib qarab turish orqali bilib olishni maqsad qiladi. 
d. Zararli dasturlar asosida hujum. Shunday maxsus dasturiy vositalar mavjudki ular 
foydalanuvchi kompyuterida o‗rnatilib, klaviatura orqali kiritilgan barcha ma‘lumotlarni 
serveriga uzatadi. 
2. Sizda mavjud biror narsa. Autentifikatsiyaning mazkur usulini buzish uchun 
quyidagi hujum usullaridan foydalaniladi: 
a. Fizik o‗g‗irlash. Hujumning mazkur turi tokenni yoki smart kartani o‗g‗irlashni 
maqsad qiladi. Mazkur hujum bu toifdagi autentifikatsiya uchun eng xavfli hujum 
hisoblanadi. 
b. Dasturiy ko‗rinishdagi tokenlarning zararli dasturlarga bardoshsizligi. Ba‘zi 
tokenlar dasturiy ko‗rinishda bo‗lib, mobil qurilmalarda ishlaydi va shu sababli zararli 
dastur tomonidan boshqarilishi mumkin. 
3. Sizning 
biror 
narsangiz. Autentifikatsiyaning 
mazkur 
usulini 
buzish uchun quyidagi hujum usullaridan foydalaniladi: 
a. Qalbakilashtirish. Hujumning mazkur turi biometrik parametrni qalbakilashtirishni 
maqsad 
qiladi. 
Masalan, yuzlari 
o‗xshash bo‗lgan Xasan o‗rniga Xusan 
autentifikatsiyadan o‗tishi yoki sifati yuqori bo‗lgan foydalanuvchi yuz tasviri mavjud 
rasm bilan tizimni aldashni misol qilish mumkin. 
b. Ma‘lumotlar bazasidagi biometrik parametrlarni almashtirish. Ushbu hujum 
bevosita foydalanuvchilarni biometrik parametrlari (masalan, barmoq izi tasviri, yuz tasviri 
va xak) sakdangan bazaga qarshi amalga oshiriladi. Ya‘ni, tanlangan foydalanuvchini 
biometrik parametrlari hujumchini biometrik parametrlari bilan almashtiriladi. 
Autentifikatsiya usullariga qaratilgan hujumlarii oldini olish uchun xar bitta 
usulda o‗ziga xos qarshi choralari mavjud. Umumiy xolda mazkur hujumlarni oldini olish 
uchun quyidagi ximoya usullari va xavfsizlik choralari tavsiya etiladi: 
1. Murakkab parollardan foydalanish. Aynan ushbu usul parolni barcha variantlarini 
tekshirib ko‗rish va lug‗atga asoslangan hujumlarni oldini olishga katta yordam beradi. 
2. Ko‗p faktorli autentifikatsiyadan foydalanish. Mazkur usul yukorida keltirilgan 
barcha muammolarni bartaraf etishda katta amaliy yordam beradi. 
3. Tokenlarni xavfsiz saqlash. Ushbu tavsiya biror narsaga egalik qilishga asoslangan 
autentifikatsiya usulidagi mavjud muammolarni oldini olish uchun samarali hisoblanadi. 
4. Tiriklikka tekshirishdan foydalanish. Ushbu usul biometrik parametrlarga 
asoslangan autentifikatsiyalash usullarida tasvir orqali aldab o‗tish hujumini oldini olish 
uchun samarali hisoblanadi.