O„zbekiston respublikаsi oliy vа o„rtа mаxsus tа‟lim vаzirligi buxoro davlat universiteti tahirov Behzod Nasriddinovich axborot xavfsizligi asoslari

Intеrnеt do‟konlar va intеrnеt birja.
Bugungi kunda ―Intеrnеt do‘kon‖ nomi ostida turli ko‘lam va maqsaddagi 
еchimlarning kеng spеktri taklif qilinmoqda. WEBSUM elеktron to‘lov tizimidan 
foydalanadigan intеrnеt do‘konlar quyida kеltirilgan: 
UzEx intеrnеt birja – bu shaxsiy kompyutеr orqali UzEx savdo 
maydonchalarida savdo qilish imkoniyatini bеruvchi global milliy savdo 
maydonchasi. Ushbu savdo tizimi, iPAY tizimi foydalanuvchilariga, maksimal 
qulayliklar bilan osongina o‘z tovarlarini sotish va kеrakli tovarlarni harid qilish 
imkonini bеradi. 

---

90 
3.7-rasm. Uzbex.com O‟zbеkiston global savdo tizimi.
Elektron tijorat – O‘zbekiston iqtisodiyotida: mavjud holat, muammolar va 
istiqbollar 
Jahon hamjamiyatining ko‘zlangan rivojlanish va farovonlikka erishish 
uchun, axborot texnologiyalariga (AT) bo‘lgan ehtiyoji katta sur‘atlar bilan oshib 
borayapti. Iqtisodiy o‘sishning faollashuvi, dunyo aholisi yashash darajasining 
yaxshilanishi axborot texnologiyalarining kundalik hayotimizga singib ketagani 
natijasidir. Dunyo tajribasi shuni ko‘rsatadiki erkin axborot oqimining 
ta‘minlanishi bozor iqtisodiyotiga o‘tishni tezlashtiradi va sotsial farovonlikni 
oshiradi. 
Axborot texnologiyalarining tez rivojlanishi iqtisodda ham o‘z aksini 
topmasdan qolmaydi. Hozirgi kunda iqtisodda, ayniqsa tadbirkorlik sohasida 
erishilayotgan 
yutuqlar 
negizida 
aynan 
axborot 
texnologiyalari 
turli 
segmentlarining yuqori darajada rivojlanganligi va samarali qo‘llanishi yotadi.
O‘zbekiston iqtisodiyoti ham bundan mustasno emas albatta. Yaqqol misol 
sifatida axborot texnologiyalarining bir qator segmentlari masalan, ma‘lumotlar 
yetkazish tarmoqlari, axborot internet-resurslari va ular orasidagi elektron hujjat 
almashuv, biznes va tijoratning barqaror rivojlanayotganini keltirish mumkin. 
O‘zbekiston uchun axborot texnologiyalarini rivojlantirish yangi iqtisodiy 
aloqalarni ta‘minlashda muhim ahamiyat kasb etadi. Lekin bu jarayon, axborot 
texnologiyalari sohasida ta‘lim standartlarining oshishi, milliy telekommunikatsiya 
tarmoqlarining modernizatsiyalashuvi, huquqiy bazaning shakllanishi oqibatida 
vujudga keladigan jamiyatning ma‘lum darajadagi informatsion tayorligi mavjud 
bo‘lgan 
holatdagina 
sodir 
bo‘ladi. 
O‘zbekiston iqtisodiyotining ham bosqichma-bosqich rivojalnishi oqibatida 
biznes faoliyatini yuritishning yangi prinsiplari, ayniqsa elektron tijoratning 
ahamiyati juda oshdi. Bugungi kunga kelib, har bir internet foydalanuvchisi 

---

91 
elektron tijorat so‘zining ma‘nosini tushunishga harakat qilib ko‘rgan. Hali 
o‘zining uzoq tarixini qurishga ham ulgurmagan bunday faoliyat bilan bog‘liq 
AQSh bozorlarida yiliga o‘rtacha 1,5-2 trln. AQSh dollari miqdorida mablag‘lar 
aylanadi
 
. 
―Elektron tijorat‖ termini EDI (Elektronic Data Interchange – ma‘lumotlarni 
elektron almashish), elektron pochta, internet, intranet (kompaniya ichida axborot 
almashish) va ekstranet (tashqi dunyo bilan axborot almashish) kabi 
texnologiyalarni o‘z ichiga oladi. O‘z navbatida