O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta'lim vazirligi f. I. Xaydarov n. I. Xalilova

determinizm
  (lotincha  demmerminara  -  belgilayman)  tamoyilining,  ya'ni  tabiat, 
jamiyat  hodisalarining,  shu  jumladan  psixik  hodisalarning  ob'ektiv  sabablar  bilan 
belgilanligi haqidagi ta'limot targ’ibotchisi edi. 
 
XVII  asrdagi  yirik  nemis  mutafakkiri 
Leybnis
  (1646-1716)  ning  ta'limoti 
matematika,  jumladan,  integral  va  differensial  hisoblar    kashf  etilishiga  ta'sir  etgan 
edi. Psixika hayot manzarasi arifmetik yig’indi tariqasida emas, balki integral tarzda 
namoyon  bo’ladi.  Leybnis  tasavvurlarning  uzluksiz  chegaralanishi  g’oyasiga 
tayangan  holda  persepsiya  (bevosita  ongsiz  idrok)ni  appersepsiyalar  di  qqat  va 
xotirani  o’z  ichiga  olgan  anglangan  idroklardan  farqlagan  edi.  Leybnis 
psixologiyaga psixikaning faolligi tabiati va uzluksiz rivojlanishi hamda psixikaning 
onglilik va ongsizlik ko’rinishlari o’rtasidagi murakkab nisbat haqidagi g’oyani olib 
kirdi. 
 
XVII  asrda  emperizm  va  sensualizmni  tajriba  va  his  etiladigan  bilimning 
"sof"  aql-idrokdan  afzalligi  haqidagi  ta'limotning,  ya'ni  aqlda  hech  qanday  tug’ma 
g’oyalar  va  tamoyillar  bo’lishi  mumkin  emasligi  haqidagi  ta'limotning  oldingi 
marraga  ko’tarilishiga  olib  keldi.  Bu  ta'limotni  ingliz  faylasufi  va  pedagogi