65
ta‘minlangan banknot (Markaziy bank tomonidan veksellarni hisobga olish yo‗li
bilan chiqarilgan – vekselni bir turi) va metall monetarlarga asoslanishi shart.
Bu nazariyalardan tashqari pulni metall nazariyasining mohiyati pulni
qiymati boshqa tovarlar kabi sarflangan mehnat xarajati bilan o‗lchanadi – umumiy
ekvivalent sifatida.
Bulardan tashqari
pulni oltin tanga, quyma oltin va oltin
deviz standartlari kabi oqimlari mavjud.
Oltin tanga standarti (oltin monometalizmi) XVII – asrda Angliyada, XIX –
asrda boshqa mamlakatlarda joriy etilgan. Bu metallik nazariyasining bir yo‗nalishi
bo‗lib inflyatsiyani inkor etadi. Bu tizim birinchi jahon urushigacha hukm surdi.
Quyma oltin standarti – 1920 yillarga to‗g‘ri kelib u oltin tangadan farq
qilib, muomiladagi banknotalar 12-12,5 gramm oltin quymalariga almashtirilgan.
Unga aylantirish uchun Angliyada 1700 F.Sterling, Fransiyada 215 ming frank
talab qilingan. Bu bilan oltin muomiladan xalqaro aylanuvga chiqarildi.
Ichki
aylanishda esa bunday imkoniyatga faqatgina yirik firmalar va puldorlar ega
bo‗ldilar.
Oltin deviz standarti. Quyma oltin standartiga kirmagan mamlakatlar o‗z
kredit pullarini oltin standartga kiruvchi mamlakatlarning valyutalariga
almashtirilgan. Bu bir mamlakat valyutasini ikkinchi
mamlakat valyutasiga
bog‘liqlikni keltirib chiqarib oltin deviz nomini oldi.
Buning shartlaridan biri AQSh dollarigagina oltin bilan almashtirilishi bu
standartdan foydalanish huquqini faqatgina chet el emission banklari uchungina
saqlab qolingan edi. 1971 yil dekabridan AQSh dollarini
oltin pariteti bekor
qilinishi bilan u o‗z kuchini yo‗qotdi.
Dostları ilə paylaş: