O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi termiz davlat universiteti amaliy matematika kafedrasi «Axborot xavfsizligi» fanidan

EXM
himoyasini
ta’minlashning
texnik
vositalari 
Kompyuter orkali sodir etidadigan jinoyatlar okibatida fakatgina AKSh xar yili 100 mlrd. 
dollar zarar kuradi. Urtacha xar bir jinoyatda 430 ming dollar ugirlanadi va jinoyatchini kidirib 
topish extimoli 0,004% ni tashkil etadi. 
Mutaxassislarning fikricha ushbu jinoyatlarni 80%i bevosita korxonada ishlaydigan 
xodimlar tomonidan amalga oshiriladi. 
Sodir etiladigan jinoyatlarning taxlili kuyidagi xulosalarni beradi: 
kupgina hisoblash tarmoqlarida foydalanuvchi istalgan ishchi urindan tarmoqda ulanib 
faoliyat kursatishi mumkin. Natijada jinoyatchi bajargan ishlarni kaysi kompyuterdan amalga 
oshirilganini aniklash kiyin buladi. 
• ugirlash natijasida xech nima yukolmaydi, shu bois kupincha jinoiy ish yuritilmaydi; • 
ma’lumotlarga nisbatan mulkchilik xususiyati yukligi; 
• ma’lumotlarni kayta ishlash jarayonida yul kuyilgan xatolik uz vaktida kuzatilmaydi va 
tuzatilmaydi, natijada kelgusida sodir buladigan xatolarning oldini olib bulmaydi; 
• sodir etiladigan kompyuter jinoyatlari uz vaktida e’lon kilinmaydi, buning sababi hisoblash 
tarmoqlarida kamchiliklar mavjudligini boshka xodimlardan yashirish hisoblanadi. 
Ushbu kamchiliklarni bartaraf kilishda va kompyuter jinoyatlarini kamaytirishda kuyidagi 
chora-tadbirlarni utkazish kerak buladi: 
• personal masuliyatini oshirish: 
• ishga kabul kilinadigan xodimlarni tekshiruvdan utkazish; 
•
muxim vazifani bajaruvchi xodimlarni almashtirib turish; 
• parol va foydalanuvchilarni kayd kilishni yaxshi yulga kuyish; • 
ma’lumotlarga egalik kiilishni cheklash; 
• ma’lumotlarni shifrlash. 
Axborot-kommunikatsiyalar 
texnologiyalarining 
rivojlanishi 
okibatida
kupgina axborotni himoyalash instrumental vositalari ishlab 
chikilgan. Ular dasturiy, dasturiy-texnik va texnik vositalardir. 
Hozirgi kunda tarmoq xavfsizligini ta’minlash maksadida ishlab chikilgan texnikaviy 
vositalarni kuyidagicha tasniflash mumkin: