O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

X
2 
X
3 
X
3
* 
10 
50 
52 
15 
75 
75 
18 
90 
97 
24 
120 
129 
30 
150 
152 
Ko„rinib turibdiki 
.
5
2
3
i
i
X
X
Shunday qilib, 
23
r
korrelyatsiya koeffitsienti 
1ga teng bo„lgani uchun 
2
X
va 
3
X
o„rtasida qat‟iy kollinearlik mavjud. 
*
3
X
o„zgaruvchisi 
3
X
dan unga tasodifiy raqamlar jadvalidan olingan qo„yidagi 
raqamlar: 2, 0, 7, 9, 2 oddiy qo„shish bilan olingan. Endi 
2
X
va 
*
3
X
o„rtasida qat‟iy 
kollinearlik mavjud emas. Biroq, bu ikki o„zgaruvchi kuchli o„zaro bog„langan, 
chunki hisob-kitoblar ularning o„rtasidagi korrelyatsiya koeffitsienti 0,9959 
ekanligini ko„rsatdi. 

---

60 
Multikollinearlikga nisbatan yuqorida qayd etilgan yondashuvni quyidagi 
multikollinearlik rasmi (5.2-rasm) orqali qisqa ko„rsatilishi mumkin. Ushbu shaklda 
Y
, 
2
X
va 
3
X
doiralari mos ravishda 
Y
(natijaviy ko„rsatkich) variatsiyasi va
2
X
va 
3
X
larni (ta‟sir etuvchi o„zgaruvchilari) taqdim etadi. Kollinearlik darajalari 
doiralarning
2
X
va 
3
X
qoplama darajasi (soyali maydon) bilan o„lchanishi 
mumkin. Rasmda 5.2a shaklida 
2
X
va 
3
X
oralig„ida hech qanday takrorlash 
mavjud emas va shuning uchun hech qanday kollinearlik yo„q. 5.2b-dan 5.2e 
rasmlargacha "past" dan "yuqori" kollinearlik darajalari taqdim etilgan -
2
X
va 
3
X
(ya‟ni soyali maydonning kattaroqligi) orasidagi ketma-ketlik qanchalik katta bo„lsa, 
kollinearlik darajasi oshadi. Ba‟zi holatlarda, agar
2
X
va 
3
X
butunlay kesishgan 
bo„lsa (yoki
2
X
to„liq 
3
X
ichida yoki aksincha bo„lsa), kollinearlik ideal bo„lishi 
mumkin edi. 
(a) kolleniarlik mavjud emas (b) sust kolleniarlik (c) o„rtacha kolleniarlik

---

61 
(d) yuqori kolleniarlik (e) zich kolleniarlik