O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat sharqshunoslik instituti mikro makro iqtisodiyot fanidan ma’ruzalar matni toshkent – 2013

3. Tanlash muammosi. Alternativ xarajatlar 
Iqtisodiy 
resurslarni
cheklanganligi 
va
insonlar 

ehtiyojlarining

cheklanmaganligi fundamental iqtisodiy muammoni – tanlash muammosini 
keltirib chiqaradi. Turli xil talab va ehtiyojlarni qondirish uchun inson ulardan
birini tanlashi va iqtisodiy resurslarni to‘g‘ri taqsimlashi zarur. 


Resurslar – inson uchun kerakli bo‘lgan mahsulotlarni ishlab chiqarishda
foydalaniladigan moddiy ne’matlar va xizmatlar yig‘indisidir.
Ularni ikkiga bo‘lish mumkin : Erkin va iqtisodiy.
Erkin resurslar – cheklanmagan hajmda mavjud: masalan, havo, quyosh 
energiyasi, shamol energiyasi.

---

Iqtisodiy resurslar – qisman chegaralangan. Ulardan foydalanganda

xarajatlarni qoplash majburiyati mavjud.
Erkin va iqtisodiy resurslar bir – biriga aylanishi mumkin: masalan, suv.
Bir vaqtning o‘zida erkin va iqtisodiy bo‘lishi mumkin. Qum (qurilishda yoki 
dengiz bo‘yida).
Shuning uchun bu resurslarni optimal ravishda taqsimlash va samarali 
foydalanish shart. Iqtisodiy resurslar (ishlab chiqarish omillari) – quyidagi tarkibiy
qismlarga bo‘linadi :
1.
Mehnat resurslari, mehnat

2.
Investitsion resurslar, kapital 

3.
Tabiiy resurslar, yer 

4.
Tadbirkorlik iqtidori, qobilyati va salohiyati. 

5.
Axborot resurslari 

6.
Bilim, boshqaruvchanlik qobiliyati. 

Mehnat – aqliy va jismoniy qobiliyat orqali iqtisodiy ne’matlarni yaratish
bo‘yicha insonning faoliyati. 


Investitsion resurslar - ilgari inson mehnati orqali yaratilgan ne’matlar.

Real kapital – iste’molchilar uchun xizmatlar ko‘rsatishda tovarlar ishlab
chiqarish va tashishda foydalaniladigan binolar, stanoklar, mashinalar, asbob – 
uskunalar, vositalar, inshoatlar va boshqalar.