O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent moliya instituti
-rasm. Sug„urta tariflarini ishlab chiqish bosqichlari
Yüklə 1,42 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 6-rasm. Sug„urta tariflarini ishlab chiqish bosqichlari
13 13 Rasm muallif tomonidan chizilgan. 31 Tarifni aniqlash uslubiyoti, tarif stavkasi va uning dastlabki ma‘lumotlar manbasi, netto-stavka va ―yuk‖ ulushlari ko‗rsatilgan holda tarif hisob-kitoblari maxsus vakolatli Davlat organiga taqdim etiladi. Mazkur organ tomonidan ruxsat berilganidan so‗ng sug‗urta tashkiloti o‗zi hisoblab chiqqan sug‗urta tarifini qo‗llash huquqiga ega bo‗ladi. Har bir sug‗urta shartnomasi bo‗yicha sug‗urta tarifining hajmi sug‗urta ob‘ektini tavsiflovchi qator holatlarni hisobga olgan holda tomonlarning o‗zaro kelishuviga ko‗ra belgilanadi. Quyidagi rasmda sug‗urta kompaniyalarida tariflarni ishlab chiqish bosqichlari keltirilgan (6-rasm). Umumiy sug‗urta qilish tarmog‗i klasslari bo‗yicha tarif stavkasini aniqlashda netto-stavka hisob-kitobi muhim hisoblanadi. Aynan uning hisobidan sug‗urtalanuvchilar ko‗rgan zararning qoplama to‗lovlari amalga oshirilishi nazarda tutiladi. Sug‗urta tashkiloti mukofot undirilishi hisobiga sug‗urta hodisasi yuz berishi oqibatida sug‗urtalanuvchi ko‗rgan zararni qoplash uchun yetarli miqdordagi summani jamlab olishi muhimdir. Masalan, har yili sug‗urtaga qabul qilingan 1000 xonadondan 6 tasi butunlay yonib ketishi hodisasi ro‗y beradi deb faraz qilsak, har bir xonadonning bahosi 1 mln. so‗m bo‗lsa, bu holatda sug‗urtalovchi (1 mln. x 6) 6 mln. so‗m miqdoridagi pul fondiga ega bo‗lishi talab etiladi. Bu sug‗urta qoplamasi summasini sug‗urtalangan ob‘ektlar soniga bo‗lish orqali har bir sug‗urtalanuvchiga to‗g‗ri keladigan (6 mln. so‗m : 1000 = 6 ming so‗m) sug‗urta mukofoti aniqlanadi. Aynan shu summa aniq bir sug‗urta ob‘ekti uchun hisoblab chiqilgan netto-stavkadir. O‗zbekistonda faoliyat ko‗rsatayotgan sug‗urta kompaniyalari tomonidan netto-stavkani hisoblash amaliyotda birmuncha murakkabroqdir. Negaki sug‗urtalangan ob‘ektning (bir qismi yoki batamom) zarar ko‗rganligi darajasi, sug‗urta hodisalari (yong‗in, suv toshqini va boshqa) sonining yillar bo‗yicha tafovuti, shuningdek, boshqa qator dalillarni ehtimollikka asoslanib bashorat qilish va hisobga olish kerak bo‗ladi. Mol-mulk (bino, uy xayvonlari, qishloq xo‗jaligi ekinlari)ning turli sug‗urta hodisalari (yong‗in, kasalliklar, sovuq va shu kabilar) yuz berishi oqibatida zarar ko‗rishi yoki halokatga uchrashi ehtimoli turlichadir. Shundan kelib chiqib, ob‘ektlarning shartnomada qayd etilishi nazarda tutilayotgan sug‗urta hodisalaridan sug‗urtalash bo‗yicha tarif stavkalari ham turlicha belgilanishi mumkin. |