0
n
bu yerda n — muhitning absolut sindirish ko‘rsatkichi.
Suv uchun (
n = 1,33) to‘la qaytishning
0 chegaraviy burchagining qiymati 48°35, shisha uchun (
n = 1,5) — 41°50, olmos uchun (
n = 2,4) — 24°40 ga teng. Hamma hollarda ikkinchi muhit havodir.
Òo‘la qaytish hodisasini oddiy tajribalarda kuzatish oson. Stakanga suv quyib, uni ko‘zimiz sathidan biroz baland ko‘taramiz. Suv sirti stakan devori orqali pastdan qaralsa, yorug‘likning to‘la qaytishi natijasida xuddi kumush yuritilgan kabi yaltirab ko‘rinadi. Òo‘la
qaytish hodisasi tolalar optikasida yorug‘likni va tasvirni egiluvchan shaffof tolalar dastasi — nur tola (svetovodlar) orqali
uzatishda foydalaniladi.
Nur tola — svetovodlar silindr shaklidagi shisha tola bo‘lib, unga sindirish ko‘rsatkichi shu tolanikidan kichik bo‘lgan shaffof material qobig‘i qoplangan. Yorug‘lik ko‘p marta to‘la qaytish hisobiga istalgan (to‘g‘ri yoki egri) yo‘l bo‘ylab yuborilishi mumkin. Òolalardan eshib, o‘ramlar tayyorlanadi. Bunda tolalarning har biri bo‘ylab tasvirning biror elementi uzatiladi.
Uzun tolalar dastasi — nur tolalardan hozirgi paytda yorug‘lik nurlari yordamida aloqa, televizion ko‘rsatishlarni uzatish yo‘lga qo‘yilgan. Masalan, Pekin — Parij shaharlari orasida O‘zbekiston hududi orqali o‘tgan optik tolalar yordamida aloqa o‘rnatilgan.
2 6
bo‘ladi. Bu munosabatdan va shakldan ko‘rinadiki, plastinka qancha qalin, plastinkaning sindirish ko‘rsatkichi va yorug‘lik nurining tushish burchagi qancha katta bo‘lsa, nur shuncha ko‘p siljiydi. Ko‘pincha optik asboblarda shishadan yoki boshqa shaffof moddadan tayyorlangan uchburchakli prizma ko‘p qo‘llaniladi
(23- rasm).
Prizmaning kesimi ABC uchburchakdan iborat.
Bunda
AB va
BC tomonlar (ya’ni
AB B1A1 va
BB1C1C sirtlar) pirzmaning
sindiruvchi yoqlari,
BB1 esa sindiruvchi qirrasi deb
ataladi.