O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta
Yüklə 2,02 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Rejalashtirish – bu o’z maqsadlariga erishish uchun xo’jalik
yurituvchi subyektning oqilona xatti-harakatini iqtisodiy asoslash jarayonidir. Rejalashtirish maqsadlarni shakllantirish, unga erishishning ustuvor yo’nalishlari, vositalari va usullarini belgilash jarayonini o’zida 22 aks ettiradi. Unga ko’pincha prognozlashtirishning yakuniy bosqichi sifatida qaraladi. Rejani insonning avtomobilda qandaydir yakuniy manzilga sayr qilishi bilan taqqoslash mumkin. Faoliyat maqsadi – bu sayr qilishning yakuniy manziliga erishish. Reja – bu avtomobil ketadiga yo’l; u ko’plab boshqa yo’llar ichidan tanlanadi va eng qisqa, xavfsiz va qulay bo’lishi kerak. Tadbirkorlikni tartibga soluvchi rasmiy qonunlar, me’yorlar va yo’riqnomalar – yo’l harakati belgilari va qoidalari. Bu yo’l bo’ylab mashina haydashni bilish esa butunlay sayyohning o’ziga bog’liq. Rejalashtirish ham ustunliklarga, ham kamchiliklarga ega. Rejalashtirishning ustunlik tomonlari: • vazifani oqilona tarzda va kam harajatlar bilan hal etishga urinish; • xo’jalik yuritish muhitining bo’lajak ustunliklaridan foydalanishga chuqur o’ylab tayyorgarlik ko’rish; • ijrochilar harakatlarini muvofiqlashtirishni yaxshilash; • manfaatdor shaxslarning birgalikdagi sa’y-harakatlari hisobidan kuchlarni sarflashning jamoaviy imkoniyatlarini kuchaytirish; • cheklangan resurslardan oqilona foydalanish; • voqealarni nazorat qilish imkoniyati va faoliyatdagi muammolarni aniqlash. Rejalashtirishning kamchiliklari: • rejada, ayniqsa murakkab tashkil etilgan tizimlarda hayot sharoitlarining barcha xillarini aks ettirish imkoniyatining yo’qligi; • qabul qilingan qarorning barqarorligi, bu biznesning o’zgaruvchan sharoitida zarar keltirishi mumkin; • rejani ishlab chiqish uchun resurslar (vaqt va mablag’lar) zarurligi. Rejalashtirish bo’yicha xorijlik mutaxassislar rejani ishlab chiqishga nisbatan o’z munosabatlarini quyidagicha bildiradilar: 1) muvaffaqiyatni rejalashtirishning uzoq vaqtli (odatda 2 yildan ortiq) tajribasi keltiradi; 2) tadbirkor uchun yirik muvaffaqiyatlar ko’pincha rejalashtirishning emas, balki omadning, uning ishbilarmonlik va ijodiy qobiliyatining natijasi hisoblanadi; 3) rejalashtirish faoliyatda ustunlikni hosil qiladi. Shuning uchun, tadbirkor biznesning murakkab va tez o’zgaruvchan (xususan, sotish va raqobat) sharoitlari tufayli rejaga ega bo’lishi maqsadga muvofiq. Bundan tashqari tadbirkorda voqealar rivoji bo’yicha bir necha varintlarni ishlab chiqish ehtiyoji paydo bo’ladi. Bunday ishlanma kamdan kam holatda ekspromt bilan amalga oshiriladi. U hamisha vaqt talab qiladi. 23 Shunday qilib, rejani barcha ofatlardan balogardon deb hisoblab bo’lmaydi. Uni qo’llash quyidagilar bilan shartlangan qator cheklovlarga ega: • xo’jalik yuritish muhitining noaniqligi. Shuning uchun ijrochi uchun, birinchidan, qo’shimcha ishonchli (shu jumladan, yangi) axborotni qidirib topish va ikkinchidan, uning ehtimollik darajasini prognoz qilish va aniqlash zarur; • mamlakat qonunchilik bazasining takomillashmaganligi; • resurslar bo’yicha cheklanishlar; • agar jamiyatda tadbirkorlik ahloqining asoslari shakllanmagan bo’lsa va biznes madaniyati mavjud bo’lmasa, ahloq xususiyatlari muammolari. Bundan tashqari, rejalashtirishning roli quyidagi sabablarga ko’ra bo’lib ko’rsatilishi mumkin: • firma rahbariyatining avtoritarligi; • ijrochilar qarashlarining subyektivizmi; • noaniq va to’liqsiz axborot; • fors-major holat; • ijrochilar harakatlarining moliyaviy ta’minlanmasligi; • iqtisodiy hisob-kitoblardagi xatolar. Faoliyat rejasi yozma shaklda aks ettirilishi lozim. Kelajakning konturi sifatida hayoliy va og’zaki reja bo’lishi mumkin. Lekin, agar bir kishining rejasi uning hayolida bo’lishi mumkin bo’lsa, bir necha shaxsning rejasi yozma ravishda ifodalangan verbal shaklga ega bo’lishi kerak, bu ijrochilar tomonidan rejaning yaxshi tushunilishi uchun zarur. Bundan tashqari, bunday rejani keyinchalik nazorat qilish oson. Shuning uchun foydalanishning qulayligi nuqtai nazaridan rejaning quyidagi Yüklə 2,02 Mb. Dostları ilə paylaş:
|