O‘zbekiston Respublikasida to‘lov tizimi b o‘yicha qisqacha ma’lumot

Bank hisobvaraqlariga masofadan xizmat k
o‘rsatish tizimlari tahlili 
Mamlakatimizda k
o„rsatilayotgan bank xizmatlari ommabopligini va sifatini yanada 
oshirish hamda tadbirkorlik sub
‟ektlari bilan to„laqonli hamkorlik munosabatlarini o„rnatish 
uchun tijorat banklarining ish uslublarini tubdan yaxshilash, aholi va x
o„jalik sub‟ektlarining 
bank tizimiga ishonchli institutsional hamkor sifatida qarashlarini mustahkamlash vazifalari 
dolzarbligini inobatga olib, tijorat banklari tomonidan bank hisobvaraqlarini masofadan 
boshqarish tizimlari (bank-mijoz, internet-banking, mobil-banking, sms-banking va 
boshqalar)ni respublika miqyosida kengaytirishni jadallashtirish maqsadida har yilda yillik 
maqsadli k
o„rsatkichlar rejasi ishlab chiqilib, mazkur tizim bosqichma-bosqich rivojlantirib 
borilmoqda. 
Turli xorijiy davlatlar tajribasi t
o„lov tizimlarining rivojlanishi birinchi navbatda to„lov 
vositalari va xizmatlarini kengaytirish natijasida bank operatsion xarajatlarini kamaytirish va 
xizmatlar samaradorligini oshirishga olib kelishini k
o„rsatmoqda. Shuning bilan birga, bank 
hisobvaraqlarini masofadan boshqarish tizimlari orqali onlayn t
o„lovlarni keng qo„llanilishi 
t
o„lovlarni amalga oshirish bilan bog„liq bank xizmatlarining shaffofligini va samaradorligini 
oshirilishiga xizmat qiladi. 
Shuningdek, banklar va bank mijozlari uchun qulay b
o„lgan masofaviy bank 
texnologiyalari, ya
‟ni internet banking, sms-banking va mobayl banking kabi zamonaviy 
texnologiyalar keng joriy qilinmoqda. Mijozlarga zamonaviy texnologiyalar asosida yangi 
xizmatlar k
o„rsatish natijasida bank mijozlarining soni va banklarga bo„lgan ishonchi ortib 
bormoqda. 
Zamonaviy t
o„lov texnologiyalari va masofaviy bank xizmatlarini rivojlanishi bilan 
birgalikda masofaviy bank xizmatlari tizimlari rivojlanib bormokda. Hozirgi kunda mobil 
telefonlar orqali t
o„lovlarni amalga oshirish tizimlaridan keng foydalanilmoqda. Ushbu tizimlar 
orqali, asosan, mobil operatorlar, internet provayderlar xizmatlari uchun t
o„lovlar, shuningdek, 
soliqlar va boshqa majburiy t
o„lovlar hamda turli kommunal to„lovlari amalga oshiriladi. 
Alohida qayd etish joizki, respublikamizda 2018 yilning 1 iyul holatiga bank 
hisobvaraqlarini masofadan boshqarish tizimlaridan foydalanuvchilar jami soni 6 687 547 ta 

---

9
b
o„lib, shundan bank hisobvaraqlarini masofadan boshqarish tizimlaridan foydalanuvchi 
yuridik shaxslar va yakka tartibdagi tadbirkorlar soni 304 055 tani tashkil etgan b
o„lsa, bank 
plastik kartalari va bank depozit hisobvaraqlari b
o„yicha bank hisobvaraqlarini masofadan 
boshqarish tizimlaridan foydalanuvchi jismoniy shaxslar soni esa 6 383 492 tani tashkil etadi. 
Bu esa, 2018 yil 1 yanvar holatiga (4 453 240 taga) nisbatan bank hisobvaraqlarini 
masofadan boshqarish tizimlaridan foydalanuvchilar jami soni 1,5 barobarga, mos ravishda 
yuridik shaxslar va yakka tartibdagi tadbirkorlar soni (227 879 taga nisbatan) 1,3 barobarga 
hamda jismoniy shaxslar soni(4 225 361 taga nisbatan) 1,5 baravarga oshganligidan dalolat 
beradi. 
Hozirgi kunda barcha tijorat banklari tomonidan raqamli banking texnologiyalarini, 
jumladan, mobil-banking xizmatlarini real vaqt rejimida k
o„rsatish tizimlarini yanada 
rivojlantirish, bank plastik kartalarini t
o„liq qamrab olish maqsadida barcha banklar (Eron 
“Soderot” bankidan tashqari) tomonidan jismoniy shaxslar uchun mobil-ilova to„lov dasturlari 
yaratilib va joriy qilingan. 

---

10
Shu bilan birga, mobil-ilova t
o„lov dasturlari imkoniyatlarini yanada kengaytirish 
maqsadida banklardagi xisobvaraqlarini boshqarish, bank plastik karta hisobvara
g„idan bank 
plastik karta hisobvara
g„iga, depozit hisobvarag„idan - depozit hisobvarag„iga to„lovlarni 
amalga oshirish, onlayn kreditlar berish (kreditlarni s
o„ndirish) va to„lovlarni amalga oshirish, 
onlayn jam
g„armalar ochish, onlayn konversiya amallari, savdo va xizmat ko„rsatish 
shahobchalariga onlayn t
o„lovlarni amalga oshirish imkoniyatini beruvchi mexanizmlar deyarli 
barcha banklar tomonidan joriy etildi. Ushbu mexnizmlarning yagona platformada joriy 
qilinishi, bank mijozlari 
– jismoniy shaxslarga bankdagi o„z hisobvaraqlarini har kuni 
24/7 tamoyili asosida boshqarish hamda pul mabla
g„larini tasarruf etish imkoniyatini yaratadi. 
Naqd pulsiz hisob-kitoblarni rivojlantirish borasida 2018 yilda banklar tomonidan mobil-
ilova t
o„lov dasturlari yordamida QR code va NFC kabi zamonaviy texnologiyalar asosida 
kontaksiz t
o„lovlarni amalga oshirishva qabul qilish imkoniyatini yaratish ko„zda tutilgan. 
Ushbu imkoniyatlardan bozorlarda, sayyor yarmarka va ayniqsa, transportda foydalanilishi 
aholi uchun qulay hisoblanadi. 
Yuqoridagilardan kelib chiqib, respublika t
o„lov tizimini yanada rivojlantirish borasida 
Markaziy bank tomonidan doimiy ravishda zarur islohotlar olib borilmoqda. Xulosa 
o„rnida 
qayd etish joizki, mamlakatimiz iqtisodiyotini oziqlantirib turadigan qon tomirlari hisoblangan 
bank tizimining t
o„lov tizimlarini yanada isloh qilish va rivojlantirish yuzasidan olib 
borilayotgan ishlar barcha iqtisodiy tarmoqlar taraqqiyotini yanada mustahkamlashga 
o„zining 
ijobiy ta
‟sirini ko„rsatadi.