P. S. Su L t o n o V ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish asoslari

5.5. Hayvonot olami va ularni muhofazalash
Hayvonot dunyosining biosfera va inson hayotida tutgan o‘rni.
H a y v o n o t (fa u n a ) b io m a ssasi b o 'y ic h a y e rd a g i tirik
organizm larning b o r-y o‘g ‘i 2% ini tashkil etishiga qaram ay 
ularning biosfera va inson hayotida tutgan o ‘rni beqiyosdir. Bu 
ularda modda va energiya almashinish jarayoni o ‘ta tez kechishi, 
ularning yuqori harakatchanligi va turlarining favqulodda ko'pligi 
bilan izohlanadi. So'nggi m a’lum otlarga k o ‘ra, sayyoramizda 
ularning 1,5-2 mln. turi mavjud. Qariyb barcha ekotizimlarda 
hayvonlar turlari soni b o ‘yicha o ‘simliklardan ustunlik qiladilar.
Hayvonlar biosferadagi biologik(kichik) m odda aylanishida 
ishtirok etuvchi muhim kom ponentlardan biri hisoblanadilar. 
H ar bir hayvon turi o'sim liklar tom onidan fotosintez jarayonida 
sintez qilingan organik m oddalarning bir qismini yoki m uayyan 
b ir x ilin i p a rc h a la s h g a m o sla s h g a n b o 'la d i. O rg a n ik
m oddalarning qolgan qismini parchalashda navbatdagi boshqa 
tu rlar bosqichm a-bosqich ishtirok etadilar. Shu tariq a tirik 
organizm larning o ‘zaro «oziqlanish zanjiri» vujudga keladi. 
M ana shu b a rq a ro r fu n k siy a va e v o lu tsio n riv o jla n ish n i 
ta ’m inlashda hayvonlar asosiy o ‘rinlardan birini egallaydilar.
Tabiatdagi mavjud har bir hayvon turi o ‘ziga xos va mos 
biror-bir funksiyani bajaradi. U tabiat uchun ortiqcha emas. 
Bundan shunday ekologik xulosa kelib chiqadiki, birorta hayvon 
tu rining y o 'q o tilish i yoki m e’y o rid an o rtiq c h a k am a y tirib
yuborilishi biosferadagi jarayonlarning m arom ini buzadi va 
tabiiy m uvozanatni izidan chiqaradi. Ekotizim da organizmlar 
turi qan chalik ran g -b aran g b o 'lsa , uning tash qi t a ’sirlarga 
b a rd o s h lilig i s h u n c h a lik y u q o ri b o 'la d i. S h u n in g Uchun 
ekologiyaning asosiy vazifalaridan biri biologik rang-baranglikni 
saqlab qolishdir.
H ayvonlar biosferadagi zaru r tabiiy tozalanish, o ‘z-o ‘zini 
boshqarish jarayonlarida ham yetakchi o ‘rin tutadilar.
Ilmiy m anbalarga k o 'ra , hayvonlarning sut emizuvchilar, 
qushlar, sudralib yuruvchilar, amfibiyalar, baliqlar, molyuskalar, 
hasharotlar kabi guruhlari mavjud. Bu guruhlarning har biri bir 
qancha turlardan tashkil topadi.