Kamayib borayotgan turlar. Bular m a ’lum vaqt ichida soni
va tarqalgan maydonlari tabiiy sabablarga k o ‘ra yoki insonlar
ta ’siri ostida qisqarib ketayotgan turlardir. Ayni vaqtda bunday
o'sim liklar har tom onlam a nazorat qilib turishni talab etadi,
H o zirg i k u n g a kelib b ir q a to r m a m la k a tla rd a a lo h id a
o'zlarin in g «Qizil kitob»lari chop etilgan. R espublikam izda
o'simliklarga bag‘ishlangan «Qizil kitob» 1984-yilda nashr etildi.
U n d a m a m la k a tim iz d a g i 400 d a n z iy o d m u h o fa z a ta la b
o'sim liklard an 163 turi qayd etilgan. Jum lad an , om onqora,
yovvoyi uzum, yetmak, zira, sumbul, hisor bodom i, tog' piyozi,
lola, sug‘u r o ‘ti, yovvoyi nok, an jir va boshqalar kiritilgan.
Respublikamizda kamayib borayotgan, noyob, endemik va relikt
o'sim liklarni m uhofazalashda bu kitobning aham iyati kattadir.
8 .O 'sim liklarni m uhofazalashga doir qonunlar va boshqa me’yoriy hujjatlarni ishlab chiqish ham da ularni amaliyotga joriy
etish bilan bog'liq tadbirlar. O 'z vaqtida, asosli ravishda qabul
qilingan qonunlar yoki ularga tenglashtirilgan turli m e’yoriy
h u jja tla rn i h ayo tga izchillik bilan jo riy etish o 'sim lik larn i
m u h o fa z a la s h d a m u h im a h a m iy a tg a ega ta d b ir la r d a n
h is o b la n a d i. S h u n in g u c h u n d u n y o n in g q a riy b b a rc h a
m am lakatlarida o'sim liklarni him oyalashga qaratilgan maxsus
q o n u n la r m avjud. Ju m la d a n , resp u b lik a m iz d a 1983-yilda
«Noyob va yo'qolib ketish xavfi ostida turgan yovvoyi o'sim lik
turlarini ijozatsiz yig'uvchilarga nisbatan m a ’muriy javobgarlik
haqida» farm on, 1999-yilda esa «O 'rm on to'g'risida»gi qonun
qabul qilingan. U larda o'rm onzo rlarn i va o'sim liklarni turli
salbiy a n tro p o g e n t a ’s irla rd a n m u h o fa z ala sh n in g huquqiy
asoslari o ‘z aksini topgan.