Академических наук 89 iqtisodiy o‘sishning mohiyati, turlari, bosqichi hamda omillari negmatova Nilufar Ergash qizi

МЕЖДУРОДНАЯ КОНФЕРЕНЦИЯ
АКАДЕМИЧЕСКИХ НАУК
 
90 
darajasining pasaytirib ko‘rsatilishiga olib keladi; uchinchidan, iqtisodiy o'sishni 
miqdoriy hisoblash boshqa tomondan uning atrof muhitga va insonning 
hayotiga salbiy ta'sirini hisobga olmaydi. Iqtisodiy o'sish o'z ifodasini potentsial 
va real yalpi milliy mahsulotning (YaIM 1-rasm) o'sishida, millat, mamlakat, 
mintaqaning iqtisodiy qudratining oshishida topadi. Tor ma'noda iqtisodiy 
o'sish - bu bevosita ishlab chiqarish bosqichida tug'iladigan jarayon bo‘lib, 
ijtimoiy ishlab chiqarishning qolgan bosqichlarida barqaror xarakter kasb etadi, 
ishlab chiqaruvchi kuchlarning miqdoriy va sifat jihatdan o‘zgarishiga, ma’lum 
bir davrda ijtimoiy mahsulotning ko‘payishiga va xalq farovonligining oshishiga 
olib keladi. Keng ma'noda: iqtisodiy o'sish, iqtisodiy rivojlanish mezoni sifatida, 
o'z mohiyatiga ko'ra, jamiyat taraqqiyotining umumiy trayektoriyasining asosiy 
tarkibiy qismidir. Boshqa tarkibiy qismlar (ijtimoiy, siyosiy, demografik va 
boshqalar) bilan birgalikda u jamiyat harakatining yo'nalishini, butun ijtimoiy 
rivojlanish xarakterini belgilaydi (progressiv, regressiv yoki inertial). Bugungi 
kunda iqtisodiy o'sish zamonaviy dunyoning muhim xususiyati hisoblanadi. 
Aholi soni ortib bormoqda, ishlab chiqarish va bandlik ko‘lami, milliy mahsulot, 
turmush darajasi, ishdan ko'proq bo'sh vaqt iqtisodiy o'sishdan dalolat beradi.
1-rasm. O‘zbekiston Respublikasi YAIM prognozi 
II. Iqtisodiy o‘sish turlari va omillari 
Iqtisodiy o'sishning ikkita asosiy turi mavjud: ekstensiv va intensiv. 
Ekstensiv iqtisodiy oʻsish deganda ishlab chiqarish omillarining sifat jihatidan 
oʻzgarmasligi bilan mahsulot va xizmatlar ishlab chiqarish hajmining sof 
miqdoriy oʻsishi tushuniladi. Iqtisodiy o'sishning ekstensiv omillariga band 
bo'lgan ishchilar sonining ko'payishi; iste'mol qilinadigan xomashyo va 
materiallar, yoqilg'i hajmining o'sishi; texnologiyaning hozirgi darajasini saqlab 
qolgan holda investitsiyalarni oshirish kiradi. Iqtisodiyotning intensiv o‘sishi 
mahsulot va xizmatlar ishlab chiqarish hajmining ko‘payishi ishlab chiqarish 

---