Termiz davlat universiteti iqtisodiyot va turizm fakulteti iqtisodiyot kafedrasi

Mustaqil ishlash uchun masalalar.
1.
Iqtisodiy tizim quyidagi ko‗rsatkichlar bilan xarakterlanadi: Iste‘mol 
funksiyasi C=60+0,8 Yd . Rejalashtirilgan investitsiyalar daromadga bog‗liq emas 
va I= 40 birlik. Davlat xarajatlari G= 20 birlik. Topilsin: 
A) Iqtisodiyotdagi muvozanatli daromad darajasini; 
B) xarajatlar multiplikatori miqdorini; 

---

223 
V) davlat xarajatlari 10 birlikka ko‗payganda muvozanatli daromad 
darajasini. 
2.
Resurslar to‗liq band bo‗lgan iqtisodiyotda hukumat davlat xarajatlarini 15 
mlrd. so‗mga oshirishga qaror qildi. Daromadlarning muvozanatli darajasi 500 
mlrd. so‗m, iste‘molga chegaraviy moyillik 0,75, davlat budjetiga sof soliq 
tushumlari avtonom, ya‘ni daromadlar darajasiga bog‗liq emas. Ortiqcha yalpi 
taklifni yuzaga keltirmaslik va baholar darajasining barqarorligini saqlab turish 
uchun budjetga soliq tushumlarini qanchaga ko‗paytirish lozim? 
3.
Iqtisodiyot quyidagi ko‗rsatkichlar bilan ifodadangan
S = 20 + 0,8 (Y – T + F) (iste‘mol) 
I = 60 (investitsiyalar) 
T = 40 (soliqlvr) 
TR = 10 (transfertlar) 
G = 30 (davlat xarajatlari) 
a) Daromadning muvozanatli darajasini hisoblab toping.
b) Hukumat iqtisodiyotni rag‗batlantirish uchun xarajatlarni 40 birlikka 
oshirdi.: 
– rejalashtirilgan xarajatlar egri chizig‗ida qanday o‗zgarish ro‗y beradi? 
– daromadning muvozanatli darajasi qanday o‗zgaradi? 
– davlat xarajatlari multiplikatori nimaga teng? 
– davlat budjeti qoldig‗i qanday o‗zgaradi? 
4.
Aytaylik, davlat xaridi 500ga teng bo‗lsin, soliq funksiyasi T=0,4Y, 
transfertlar funksiyasi TR=0,2Y, baholar darajasi P=1. Foiz stavkasi R=0,1 
bo‗lganda davlat qarzi D=1000. Real ishlab chiqarish hajmi 2000. Potensial ishlab 
chiqarish hajmi 2500. Davlat budjeti qoldig‗ini toping. 
5.Sartaroshlik xizmatlari, manikyur, pedikyur, kosmetolog va boshqa shunga 
o‗xshash xizmatlar uchun 2014 yil bir oyga to‗lanadigan soliq miqdori Toshkent 
shahrida eng kam ish haqining 4 baravari, Nukus shahri va viloyat bo‗ysunuvidagi 
shaharlarda 2 baravari, boshqa aholi punktlarida 1 baravari miqdorida o‗rnatilgan 
edi. 2015 yilda bu soliq miqdorlari eng kam ish haqining 0,5 baravariga 

---

224 
qisqartirildi. Shu ma‘lumotlarga asoslangan holda soliq miqdorlarini barcha 
hududlar uchun 2014 va 2015 yillar uchun hisoblang va solishtiring. 
6.Quyidagi jadvalda keltirilgan ma‘lumotlar asosida davlat byudjetiga soliqlar 
hisobiga har bir yil uchun kelib tushadigan daromadlar miqdorini aniqlang. Faraz 
qilaylik, Toshkent viloyatida joylashgan bitta turar joyning inventarizatsiya 
qiymati 50 mln. so‗m va viloyatda 10 mingta shunday turar joy mavjud. Toshkent 
shahrida umumiy maydoni 200 kv.m dan oshiq va 500 kv.m gacha bo‗lgan turar 
joy va kvartiralar 100 mingta, 500 kv.m dan oshiq bo‗lgan turar joy va kvartiralar 
esa 50 mingta. Soliq tushumlarini tahlilini amalga oshiring.