Termiz davlat universiteti iqtisodiyot va turizm fakulteti iqtisodiyot kafedrasi

ishsizlikning tabiiy darajasi 
deyiladi. 
Ishsizlikning haqiqiy darajasi, odatda ishsizlikning tabiiy darajasidan yuqori 
bo‗ladi. 
Faqat 
ayrim 
hollarda, 
masalan, 
urush 
paytida,
 
ishsizlikning haqiqiy darajasi uning tabiiy darajasidan past bo‗lishi
 
mumkin.Hozirgi davrda ishsizlikning tabiiy darajasi 6-7 % atrofida qabul
 
qilingan. Ishsizlikning tabiiy darajasi holatida iqtisodiyotda ishlab chiqarilgan
 
barcha mahsulotlar hajmi iqtisodiyotning 
ishlab chiqarish potentsiali 
deb ataladi. 
Odatda mahsulotning haqiqiy ishlab chiqarish hajmi bilan potentsial
 
ishlab chiqarish hajmi teng bo‗ladi. Lekin, iqtisodiy pasayish davrida
 
haqiqiy ishlab chiqarish hajmi potentsial ishlab chiqarish hajmidan past, iqtisodiy 
o‗sish 
davrida 
esa 
undan 
yuqori 
bo‗ladi.
 

---

227 
Mahsulotning potentsial va haqiqiy ishlab chiqarilishi orasidagi farq
 
yalpi milliy mahsulot hajmining uzilishi 
yoki 
orqada qolishi 
deb ataladi. 

---

228 
Yalpi milliy mahsulot hajmining uzilishi foizlarda quyidagi formula
 
yordamida hisoblanadi: 
 
 
2-misol. 
Mamlakatda 
joriy 
yilda 
haqiqiy 
ishlab 
chiqarilgan
mahsulot miqdori 450 mlrd. dollarni tashkil qiladi. Agar ishsizlikning
tabiiy darajasida ushbu mamlakatda 500 mlrd. dollarlik mahsulot ishlab
chiqarilishi mumkin bo„lsa, u holda yalpi milliy mahsulot hajmining