LIMON
- CITRUS
LIMON
BTJRM.
Limon - C itrus
limon Burm.,
rutaguldoshlar -- Ruiaceae
oilasiga kiradi. Limon bo‘yi 2,5-4 metrga etadigan doim yashil,
tikanli daraxt. Bargi eho‘ziq tuxumsimon, o‘tkir uchli, yaltiroq,
mayda tishsimon qinali bo‘lib, poyada qisqa bandi bilan ketma-
ket joylashgan. Guli yakka, ba'zan 2-3 ta bo‘lib, barg qo‘ltig"ida
joylashgan. Gulkosachasi 4-5 tishli, tojbarglari oq, 4-8 ta. Mevasi
- cho‘ziq tuxumsimon, sariq rangli, ko‘p um g‘li ho‘1 meva. May-
iyun oylarida gullaydi, mevasi noyabr-dekabrda pishadi.
81
Geografik tarqalishi.
Limon vatani Tinch okeanining tropik
orollari hisoblanadi. Gmziyaning g‘arbidagi nam subtropik
rayonlarda, Qrimning Qora dengiz bo‘yi rayonlarida, O/arbayjon
va boshqa yerlarda o stiriladi.
Kimyoviy tarkibi.
Meva tarkibida 6-8% limon kislota, 3,5
% qand, A, VI V2, R vitaminlari, 43-83 mg % askorbin kislota,
flavonoidlardan (ayniqsa meva po'stida): diosmin va gesperiditi
bo‘ladi. Meva po‘sti tarkibida 0,6% efir moyi bor.
Limonning efir moyi och sariq rangli suyuqiikbo‘lib, tarkibida
3-6% sitral aldegid, 90% limonen va boshqa birikmalar bo'ladi.
Ishlatilishi.
Limonning efir moyi dorilar hidi va mazasini
yaxshilash uchun ishlatiladi. Limon mevasi esa avitaminoz
kasalliklarida qo‘llamladi.
Limon moyi oziq-ovqat va konditer sanoatida ham ishlatiladi.
Limon yetishtirish texnologisi
C)‘zbekistonning sug'oriladigan tuproqlarida vegetatsiya
davming uzun va sarnaradorlik haroratning yuqori bo‘lishi
limon o‘simligini ekib o‘stirish va undan sifatli va yuqori hosil
yetishtirish imkonini beradi. Limonni teplitsada va transheyalarda
o‘stirish mumkin.
Teplitsada o‘simlik qisqa muddatda o‘sadi va rivojlanadi, uni
parvarish qilish engillashadi, hosildorligi oshadi.
Agar transheyada o‘stirilsa bitta daraxtdan o‘rtacha 200-250
donagacha meva olinsa, teplitsada esa ancha kuchli rivojlangan
daraxtdan 400-500 donagacha limon olish mumkin. 0 ‘rtacha
harorat 10°S va undan yuqori boiganda limon novdalari o‘sa
boshlaydi. Sutkalik o ‘rtacha harorat 16-18°S ga etganda limon
yalpi g‘unchalaydi, 18-22°S da gullaydi. Limon barglari 2-3 yil
yashaydi va asta-sekin almashinadi. Limon o ‘z-o‘zidan chetdan
asalarilar tomonidan changlanadi. Bu tugunchalami ko‘proq hosil
bo‘lishiga yordam beradi. 0 ‘sish va shakllanish davrida (aprel-
may) 20-22°S va havoning nisbiy namligi 70-80 foiz bo‘lganda
82
uning foydali gullashi 22-25 foizga etadi. Limon sovukqa chi dam li
0
‘simlik. Minus 2-2,5°S sovuqda mevalari, 3-4°S da barglari va
bir yillik novdalari muzlaydi.
Limonning yaxshi o‘sishi va rivojlanishi uchun unumdor
tuproqlar ajratiladi. Sizot suvlari yaqin va sho‘rlangan yerlarda
o‘sa olmaydi.
Dostları ilə paylaş: |