Toshkent farm atse vtikainstituti

Ortosifon (buyrak cbov) o‘simligini yetishtirish
Ortosifon 
bir 
yillik 
к о ‘chat 
ekini 
sifatida 
Gruziya 
subtropiklarida etishtiriladi. 0 ‘zbekistonning ixtisoslashtirilgan 
xo ‘jaliklarida sinovdan o ‘tkazilgan. Aniqlanishicha, buyrak choyi 
ochiq va oftobli yerlarda yaxshi o ‘sadi. Unumdor va namlik etarli 
tuproqiarda yaxshi rivojianadi. 0 ‘simlik poya qalamchalardan 
ko‘paytiriladi. К о ‘chat har yili, dekabr oyining ikkinchi yarmidan 
boshlab issiqxonalarda havo harorati 18-22°S da tayyorlanadi. 
Qalamchaiar 5-7 sm uzunlikda tayyorlanadi. Novdalaridagi 
barglar olib tashlanadi, faqat uchidagi barglargina qoldiriladi. 
B ug‘lanishini kamaytirish uchun yirik barglar k o ‘ndalangiga 2 ga 
b o ‘linadi va mayda barglarga tegilmaydi. Shu tarzda tayyorlangan 
qalamchaiar 60 x 45 sm o ‘lchamli va balandligi 25 sm b o ‘lgan 
к о ‘chat qutilarga o ‘tkaziladi. Drenaj uchun qutilaming tagiga 2-3 
sm qalinlikda keramzit yoki mayda shag‘al, keyin yirik donador
130

---

qum solinadi. Drenaj ustiga 10-15 sm qalinlikda 1 : 1 : 1 nisbatda 
organik massa aralashtirilgan tuproq, chirigan go‘ng va qum 
solinadi. Uning ustiga unumdor tuproq va 5-6 sm qalinlikda yirik 
qum bilan yopiladi. Qaiamchalami qiyalatib ustki qum qatlamiga
3-5 sm chuqurlikda, 5 x 5 oraliqda ekiladi va leykada to ‘yintirilib 
sug‘oriladi.
Undan keyin qutining usti shisha va shaffof plyonka bilan 
yopib qo‘yiiadi. 1 kvadrat metr yerga 4 ta qalamcha ekiladi. 1 
gektar yerga etarli ко‘chat tayyorlash uchun 300 kvadrat metr 
yopiq grunt talab etiladi. Qaiamchalami ekishda javonlardan, 
issiqxona tubidagi yerlardan foydalanish mumkin, lekin bunda 
ham yuqori da bayon etilayotgan drenaj oziqaviy muhit b o ‘lishi 
kerak. Qalamcha parvarishi, har kungi sug‘orish vaqti-vaqti bilan 
tuproq ustidagi zararkunandalarni y o ‘qotish uchun qum yuzasini 
yumshatilib turiladi. Qalamchalaming 85-90% tutadi. Ildiz 
olgandan keyin sug‘orish soni kamaytiriladi, lekin tuproq doim 
nam holatda saqlanadi. So‘ngra shisha yoki plyonka asta-sekin 
olib tashlanadi. Qaiamchalami dalaga olib chiqib ekilgunga qadar 
aprel oyining oxiri va may oyining boshlarida issiqxonadagi 
k o ‘chatlar bo ‘yi 15 sm 
ga.
etadi va 1 tadan 4 tagacha poya 
b o ‘!ib, yaxshi rivojlangan popuk ildizlar hosil bo ‘ladi. Buyrak 
choy o ‘simligini yetishtirish uchun unumdor, begona o ‘tlardan 
tozalangan, shamoldan pana tuproqlar tanlanadi. K o‘chatlarni 
ekish uchun yerlar 20-25 tonna mahalliy o ‘g ‘it va superfosfat 
o ‘g‘itlari bilan oziqlantirilib, 20-25 sm chuqurlikda haydalishi 
kerak.
Sug‘orish egatlari olinishidan oldin tuproq 2 marta molalanadi. 
Jo‘yaklaming uzunligi yerning nishabligiga, tuproqning mexanik 
tarkibi va fizik xossalarga bog'liq holda olinadi. ICo‘chatlar ochiq 
dalalarga aprelning o :rtalarida ekiladi. K o‘chatlarni kutidan ildizi 
atrofidagi tuproq bilan к о ‘chirib olib, uni buzmay j о ‘ yaklarga 5-8 
sm chuqurlikda ekish maqsadga muvofiq bo ‘ladi. K o‘chatlaming 
oraiig‘i bir-biriga nisbatan 15 sm b o ‘lishi kerak. 1 gektar yerga
131

---

o ‘rtacha 120 rning ko ‘chat to‘g ri kelishi kerak. K o ‘chatlar ekish 
tugallangandan keyin 6-7 kunda bir marta sug'orib turish lozim. 
Har 2-3 sug‘orishdan keyin ko ‘chatlar oralari yumshatiladi va 
o ‘toq qilinadi.
Buy rak choy o ‘simligini birinchi o ‘g ‘itlash iyul oyida 
gektar hisobiga 50 kg azot va 20 kg fosfor o ‘g ‘iti berish bilan 
boshlanadi. Ikkinchi marta oziqlantirishni avgust-sentyabr 
oylarida 30 kg azot va 20 kg kaliy o ‘g ‘iti berish bilan tugalianadi. 
Oziqlantirish sug‘orishdan oldin amalga oshiriladi. Keyingi yillar 
uchun oktyabr oyining boshlarida o ‘simliklardan qalamchalar 
tayyorlanib issiqxonalarda (yuqorida bayon etilgan uslub 
asosida) ekiladi. Issiqxonalarda ekilgan buyrak choy oqqanot 
va aleurodit hasharotlari bilan zararlanadi. Bu hasharotlar 
o ‘simlik barglarining orasiga tuxum qo‘yib, uning soklarini 
so ‘radi va katta zarar etkazadi. Kasalni oldini olish maqsadida 
fosfororganik preparatlardan antio va aktelikning 2% li suyuqligi 
bilan o ‘simliklar ishlanadi.
Buyrak choy o ‘ simligining xom-ashyosi uning bargi va keyingi 
vaqtlarda butun yer ustki qismi ham ishlatiiadigan bo‘lgau.
Uning xom-ashyosini iyun oyining o ‘rtalaridan har 15-20 
kunda sovuq kunlar boshlanguncha qo ‘lda teriladi.
Mavsum davomida yaxshi parvarish qilingan maydonlardan 2 
tonnaga yaqin quraq xom-ashyo yig‘ib olish mumkin.