Ü Ç Ü N C Ü FƏSİL
NAXÇIVAN MUXTAR RESPUBLİKASININ
MƏDƏNİ İNKİŞAFI
3.1 Təhsil sahəsindəki dəyişikliklər
1995-2010-cu ilb r ərzində m uxtar respublikanm mədəni inki-
şafında lohsilin, elmin, səhiyyənin, mədəniyyətin inkişafı çox yüksək
səviyyəyə çatmış, hər bir sahədə çox böyük uğurlar qazamlmışdır.
Ali Məclis Sədrinin bu sahələrə çox böyük diqqət yetirməsi, qay-
ğısma qalması, təşkilatçılıq fəaliyyətində bu sahələri prioritet sahə
hesab etməsi onlarm üstün inkişafmı təmin etmişdir. On beş il ər-
zində bu cür inkişafa, yüksəlişə, yeniləşməyə nail olmaq çox çətindir.
Lakin bu uğurlar faktdır, bunlar Naxçıvanm keçdiyi misilsiz inkişaf
yoludur. Bu yolun bələdçisi misilsiz dövlət xadimi Heydər Əliyevin
idarəetmə məktəbini keçmiş, onun dövlətçilik xəttinin incəliklərini
mənimsəmiş, m uxtar respublikam dərindən tanıyan, potensialmı və
problemlərini yaxşı bilən, təşəbbüskar, coşğun enerjili, aydm pro-
qramlı Vasif Talıbovdur. Ümummilli liderin Naxçıvanla bağlı arzu-
larmı yüksək səviyyədə gerçəkləşdirən, ulu öndərin ideya və
əməllərinə sonadək sadiq qalan Vasif Talıbov səmərəli fəaliyyəti, təş-
kilatçılıq bacarığı ilə Naxçıvanda heyrətləndirici dəyişikliklər yarat-
mışdır.
Naxçıvan M uxtar Respublikasmm hərtərətli və sürətli inkişa-
fmda təhsilin xüsusi yeri vardır. M uxtar Dövlətin rəhbəri diyarı irəli
aparmaq, modernləşdirmək üçün məqsədyönlü, irimiqyaslı, ardıcıl
təhsil siyasəti aparmışdır. İlk növbədə təhsil müəssisələri üçün yeni
binalar tikilməyə başlanılmış, təmir olunmuş və maddi-texniki bazası
möhkəmləndirilmişdir. M uxtar respublikada yeni məktəblərin tikil-
məsi, onlarm texniki və kadr təminatımn yaxşılaşdırılması, təhsil
müəssisələrinin informasiya-kommunikasiya texnologiyaları və pul-
suz dərsliklərlə təmin edilməsi sahəsində ardıcıl iş aparılmışdır.
159
Müstoqilliyin ilk on ili orzində muxtar respublikada 40 yeni
orta ümumtohsil moktəbi tikilmiş, 19 məktəb binası isə əsaslı şəkildə
yenidon qurulmuşdur [17, s. 76-77]. 2000-2005-ci illərdə isə tikilən
moktoblorin sayı 59, şagird yerlərinin sayı 17770 nəfər olmuşdur [24,
s. 19]. Sonrakı illərdə moktəb tikintisi davam etdirilmişdir. 168 mək-
tob binası tikilmiş və əsaslı təmir olunmuşdur.
2003-cü ildə muxtar respublikada 232 gündüz ümumtəhsil
məktəbi fəaliyyət göstərirdi ki, bunun da tərkibində 10 ibtidai, 19
əsas, 202 orta təhsil və 1 xüsusi məktəb var idi. Şagirdlərin sayı isə
72179-a çatırdı [6, s. 106-107].
Muxtar respublikanm ümumtəhsil məktəblərində çalışan
müəllimlərin sayı da ilbəil artmışdı. Belə ki, 1990-cı ildə 7200,2003-cü
ildə 8687, 2005-ci ildə isə 8496 nəfər olmuşdur ki, onlarm da 93 faizi
ali təhsilli idi.
90-cı ilin əvvəllərindən başlayaraq m uxtar respublikanm
ümumtəhsil məktəbləri sistemində müəyyən dəyişikliklər baş verdi,
liseylər, gimnaziyalar, kolleclər yaradıldı. Naxçıvan şəhərində özəl
“Türkiyə oğlanlar” Kolleci (1992), Ordubadda “Qız liseyi” (1993),
Şərurda “İqtisad liseyi” (1994) yaradılmışdır. Naxçıvan şəhərində
“Xanım qızlar” Kolleci (1992), Babək rayonunun Zeynəddin kən-
dində kənd təsərrüfatı təmayüllü məktəb-müəssisə kompleksi (1993),
C.Naxçıvanski adına Hərbi Liseyin Naxçıvan fılialı fəaliyyətə baş-
ladı (1998). 2005-ci ildə Naxçıvan Hərbi Liseyinə onun yaradıcısı
Heydər Əliyevin adı verildi. 750 yerlik hərbi lisey kompleksi bütün
müasir tələblərə cavab verən sinif otaqlarma, laboratoriyalara, ka-
binələrə, kitabxana və idman kompleksinə malikdir. Filial kimi 56
nəfər kursantla fəaliyyətə başlayan Hərbi Liseydə indi 641 nəfər şa-
gird təhsil alır. Kursantlarm təlim-tərbiyəsi ilə 62 nəfər müəllim
məşğul olur [6, s. 210].
Muxtar respublikamızda təhsilin məzmunca yeniləşdirilməsi
və keyfıyyətə nail olunması, təhsil müəssisələrinin maddi-texniki və
tədris bazasının möhkəmləndirilməsi, təhsil sahəsində müxtəlif proq-
ramların həyata keçirilməsi istiqamətində fəal iş aparılır və nəticədə
zəngin biliyə, hərtərəfli intellektual səviyyəyə malik, fiziki və mənəvi
cəhətdən sağlam gənclər yetişir. Azərbaycan Respublikasmm Prezi-
denti İlham Əliyevin 10 iyun 2008-ci il tarixli Sərəncamı ilə təsdiq
160
olunmuş, “2008-2012-ci ilbrda Azərbaycan Respublikasında tohsil
sisteminin informasiyalaşdırılması üzrə Dövlot Proqramı” ölkomizdə
yeni texnologiyalardan istifadə olunmaqla tohsilin informasiya
mühitinin yaradılması işində çox mühüm rol oynamaqdadır. Ali
Məclis Sədrinin qayğısı ilə ümumtəhsil məktəblərinə 2781 ədod kom-
pyuter verilmişdir. Bu isə 18 şagirdin 1 kompyuterlə tomin olunması
deməkdir. Kompyuterlərin 2193-ü və ya 78,9 faizi interneto qoşul-
muşdur. 197 məktəbdə 255 ədəd elektron lövhədən istifadə edilir [22,
2011,29 yanvar]. Bunlar muxtar respublikada yeni informasiya tex-
nologiyalarmdan istifadə olunmaqla təhsilin keyfıyyətinin yüksəl-
dilməsinə dövlət qayğısınm parlaq ifadəsidir.
Təhsildə keyfıyyot dəyişiklikləri hər il artmaqda davam edir.
Bunlar ali məktəblərə qəbulda yüksək bal toplayan abituriyentlərin
saymda özünü göstərir. 2004-cü ildə tələbə admı qazananlarm 64 nə-
fəri, 2005-ci ildə 87, 2006-cı ildə 135, 2007-ci ildə 160, 2008-ci ildə
219,2009-cu ildə 232 nəfər 500-dən yuxarı bal toplamışdırsa, 2010-cu
ildə 500-700 intervalmda yüksək nəticə göstorən abituriyentlərin sayı
artaraq 280-ə çatmışdır. 2010-cu ildə yüksək bal toplayan tələbələr-
dən 9 nəfəri Prezident təqaüdünə layiq görülmüşdür.
Orta məktəblərdə tədrisin əsas göstəricisi məzunlarm ali mək-
təblərə qəbulu ilə müəyyən edilir. Müxtəlif illərin göstəricilərinin
müqayisəli təhlili Naxçıvan M uxtar Respublikasınm təhsil siste-
mində ciddi kəmiyyət və keyfiyyət dəyişikliklərinin baş verdiyini gös-
tərir. 2004-2005-ci tədris ilində 5409 nəfər məzun olmuş, bunlar 3074
nəfər ali məktəblərə sənəd vermiş (56,8 faiz), 1024 nəfəri qəbul ol-
muşdur (33,3 faiz). 2006-cı ildə 3312 abituriyentdən 1110 (35 faiz),
2007-ci ildə 3099-dan 1183 (38 faiz) tələbə admı qazanmışdır. 2008-
ci ildə muxtar respublikanm ümumtəhsil məktəblərinin 4714 məzu-
nundan 3216 nəfəri (68 faiz) ali məktəblərə sənəd vermiş və onlardan
1270 nəfəri (35,6 faiz) ali məktəblərə qəbul olunmuşdur. 2009-cu ildə
4390 məzundan 3230 nəfəri (73,6 faiz) ali məktəblərə sənod vermiş
və onlardan 1348 nəfəri (41,7 faiz) qəbul olmuşdur [6, s. 161]. 2010-cu
ildə isə 4321 məzundan 3293 nəfəri (76,2 faiz) ali moktəbləro sənəd
vermiş və 1622 nəfəri (49 faiz) tələbə adına layiq görülmüşdür [22,
2010, 20 avqust].
Təhsildə keyfıyyət dəyişikliyinin bir göstəricisi də məktoblori
161
Dostları ilə paylaş: |