|
“pedagogs” international research journal issn: 2181-4027 sjif“PEDAGOGS”
international research journal ISSN175-179“PEDAGOGS”
international research journal ISSN:
2181-4027
_SJIF:
4.995
www.pedagoglar.uz
Volume-35, Issue-2, June-2023
178
Taniqli psixolog D. N. Uznadzening diqqatni ustanovka bilan boqlash
nazariyasiga N. F. Dobrinin qarshi chiqdi. N. F. Dobrinin fikricha, diqqatni ustanovka
bilan boqlovchi nazariya quyidagi jishatlarni shisobga olmagan. Diqqat shaqiqatdan
ma'lum moslashuvchi sharakatlar bilan birga bo’ladi, lekin bu sharakatlarga borib
yetmaydi. Agar tomoshabin sashnadan o’girilsa, ko’zini yumadi, quloqini berkitadi, u
sashnada nima bo’layotganiga diqqat qilolmaydi. Sashnaga qarash va eshitish uchun
boshqa shamma narsalardan chalqish kerak va idrokni sashnada bo’layotgan
shodisalarga qaratish lozim. qarab turib ko’rmaslik, tinglab turib eshitmaslik mumkin.
Diqqat shundan iboratki, u nimaga qaratilgan bo’lsa, uni ko’rish demakdir. Yuqoridagi
muloshazalardan kelib chiqqan sholda N. F. Dobrinin diqqatni kishi psixik faoliyatini
biron-bir ob'ektga yo’naltirish va to’plash bilan boshqa ob'ektlardan chalqish orqali
tushuntiradi.
Diqqatning psixik faoliyatning qandaydir ob'ektga yo’nalishi va to’planishi
orqali o’rganishni qator mualliflar tanqid qiladilar. Ana shulardan biri S. L.
Rubinshteyndir. S. L. Rubinshteyn diqqatni aloshida mazmunga (mashsulga) ega
emasligiga qo’shiladi, lekin uning guvoshlik berishicha, diqqatni biror ob'ektga tanlab
yo’nalishi uning fenomenologik xarakteridir. Bunday fenomenologik xarakteristikada
sham diqqatning tabiati va xususiyatlari ochilmay qolaverar ekan.
Mana biz diqqat nazariyalari yuzasidan muayyan darajada ma'lumotga ega bo’ldik.
Ijtimoiy turmushda diqqat xususiyatlarini ashamiyatliligining oshishi-uning
eksperimental tarzda o’rnatilishiga mushim omil bo’lib xizmat qildi. Diqqatning
ashamiyatliligi qanday muammolarda namoyon bo’lyaptiq
Ushbu savolga javob berishdan oldin ilmiy-texnika revolyusiyasi kishilar oldiga
qanday masalalar qo’yayotganligini ta'kidlab o’tish maqsadga muvofiq.
Bular:
1) bir vaqtning o’zida ko’pchilik ob'ektlarni qabul qilish;
2) distasion boshqarish, ya'ni inshaklsiyani boshqarish;
3) shar xil operasiyalarning tez va aniq bajarilishini ta'minlash va boshqalar. Bular
kishining faoliyatida aloshida psixik jarayonlarining aniq, ravshan va ravon yuzaga
chiqishini ta'minlaydi.
XULOSA
Ko’plab jahon, sharq olimlari diqqat tushunchasiga turlicha talqin tilganligi
ko’rib chiqdik. Ta’lim olishda diqqatning roli ta’kidlanarkan, Odamga har bir daqiqada
atrof-muhitdan juda ko’p narsa va hodisalar ta'sir etib turadi. Lekin odamga ta'sir
etayotgan bu narsa va hodisalarning hammasi bir xil aniqlikda aks ettirilmaydi. Ulardan
ayrimlari aniq yaqqol aks ettirilsa, boshqa birlari shunchaki juda xira aks ettiriladi, yoki
umuman aks ettirilmaydi. Bu esa ana shu odamga ta'sir etayotgan narsalarga diqqatning
qay darajada qaratilishiga bog’liqdir. Demak, diqqatimiz qaratilgan narsa va hodisalar
aniq va to’la aks ettiriladi.
|
|
|