Penitensiar sistemdə Vərəmə nəzarət üzrə TƏLİmat
Yüklə 5,31 Kb. Pdf görüntüsü
|
Penitensiar sistemdə vərəmə nəzarət üzrə Təlimat, 2013 90 müayinəsi diaqnostika standartı ilə müəyyən edilməsinə baxmayaraq, neyropatiya diaqnozunu klinik göstəricilər əsasında da qoymaq olar. Neyropatiyanın simptomlarına daxildir: adətən aşağı ətraflarda müşahidə olunan hissiyatın pozulması (məsələn, keyimə, iynə batma, yanma, ağrı hissi, isti-soyuq hissinin itirilməsi) eləcə də, yerimənin pozulması, zəifləmə, vətər reflekslərinin zəifləməsi və ya olmaması. Hərdən həssaslıq pozğunluqları yuxarı ətraflarda və bədənin digər hissələrində də müşahidə oluna bilər. Piridoksinin profilaktik təyinindən başqa, xəstələrdə vitamın çatışmazlığının qarşısını almaq məqsədilə vitaminlərlə zəngin qidalanma da təmin edilməlidir. Perifierik neyropatiya diaqnozu qoyulduqda onun mümkün olan digər səbəblərini yadda saxlamaq lazımdır. Neyropatiyanın simptomatik müalicəsinə daxildir: fizioterapiya və trisiklik antidepressantlar (əks göstəriş olmadığı halda). Antidepressantların qəbulu kiçik dozalardan başlayır, məsələn, 25 mq amitriptilin yatmazdan əvvəl, müalicənin nəticəsini ən azı bir həftə gözləmək lazımdır. Effekt olmadığı halda dozanı yatmazdan əvvəl 75 mq-a qədər artırmaq lazımdır. Trisiklik antidepressantların təsiri olmadığı halda qabapentin təsirli ola bilər (400 – 1200 mq gündə üç dəfə). VƏD-lərin parenteral qəbulu zamanı trisiklik antidepressantların təyinindən əvvəl elektrolitlərin səviyyəsini də nəzarətdə saxlamaq lazımdır. Qıcolmalar Qıcolmalar baş beyinin patoloji elektrik aktivliyinin təzahürüdür. Diaqnoz klinik göstəricilər əsasında elektroensefaloqram aparılmadan qoyulur. Klinik simptomlara daxildir: aura, huşun itirilməsi, əzələlərin zəifliyi və ya qeyri-iradi qısalmaları, sidiyin və nəcisin saxlanılmaması, tutmadan sonra huşun pozulması və ya yuxululuq. Diaqnoz qoyulduqdan sonra qıcolmaların səbəblərini müəyyən etmək lazımdır. Onlara aid ola bilər - sikloserinin, izoniazidin və flüorxinolonların qəbulu və infeksiya (o cümlədən, MSS- ın vərəm zədələnməsi), hipokalemiya, elektrolit tarazlığının pozulması, hipoksemiya, alkohol abstinensiyası sindromu, digər dərmanların istifadəsi (məsələn, penisillin, trisiklik preparatlar), uremiya və qaraciyər funksiyasının pozulması. Müalicədən əvvəl epilepsiyaya qarşı dərman vasitələrini qəbul edən xəstələrdə tutmaların profilaktikasına daxildir - piridoksinin təyini (150-200 mq/gündə) və, eləcə də, bütün müalicə kursu boyu qan zərdabında preparatın konsentrasiyasına nəzarət. Bu bəzi tutmalar əleyhinə dərmanların VƏD-lərlə (izoniazid, sikloserin və flüorxinolonlar) qarşılıqlı təsir yaratması ilə bağlıdır. Qıcolma tutmaları olduğu zaman və digər səbəblər istisna edildikdə, epilepsiyaya qarşı terapiyanı başlamaq lazımdır. Şübhə edilən VƏD müalicə rejiminin əsas komponenti deyilsə, onun qəbulunun dayandırılması və digər preparatın təyini tələb olunur. Şübhə edilən VƏD qəbulunun dayandırılması qeyri mümkün olduğu halda, onun istifadəsini xəstənin epilepsiyaya qarşı preparatların qəbulu fonunda vəziyyəti sabitləşdikdən sonra həmin preparatın qəbulunu bərpa etmək olar. Terapiyaya adətən daxildir: qıcolmalara qarşı prepartların biri, məsələn, benzobarbital (benzonal) — 0,1-0,2 q gündə 3 dəfə yeməkdən sonra; bariant — valproy turşusu, yemək zamanı və ya dərhal sonra 0,3-0,6 q gündə, sonra 1-2 həftə ərzində dozanın 0,9 - 1,5 q-dək artırılması ilə. Qıcolmalara qarşı belə müalicə vərəmin müalicəsinin bütün kursu zamanı davam edilməlidir. Müalicə kursu başa çatdıqdan sonra epilepsiayaya qarşı terapiyanı dayanaşıdırmaq olar. Depressiya və digər psixi pozğunluqlar Depressiya — fərdin normal fizioloji və funksional fəaliyyətini məhdudlaşdıran müxtəlif simptomlarla səciyyələnir: keyfsizlik, sevimli məşğuliyyətlərə marağın itməsi, gücsüzlük, psixomotor reaksiyaların zəifləməsi (nitq, düşünmə, hərəkət), yuxunun və iştahanın pozulması, gunahkarlıq, əlacsızlıq və ümüdsizlik hissinin yaranması, fikrin cəmləşdirilməsi qabiliyyətinin itirilməsi. Psixotik simptomlar və özünə qəst fikirləri də mümkündür. Ədətən, iki və daha çox həftə qalan simptomlara diqqət yetirilir. Penitensiar sistemdə vərəmə nəzarət üzrə Təlimat, 2013 91 Sikloserin, izoniazid, etionamid və amoksisillin/klavunat turşusu qəbulu zamanı xəstələrin əhval ruhiyyəsi dəyişə bilər, lakin depressiya ilk növbədə sikloserinin qəbulu ilə əlaqələndirilir. Psixososial amillər (o cümlədən, yoxsulluq, sosial təcrid olunma, ailədə zorakılıq), hipotireoz, alkohol və narkotik asılılıq (o cümlədən benzodiazepinlərin qəbulu) da depressiyaya səbəb ola bilər. Müalicə kursundan öncə depressiv vəziyyətlər daha çox xronik xəstələrdə müşahidə olunur. Vərəm xəstələrinin sosial təcrid olunması, onlarda günahkarlıq və şəxsi əhəmiyyətsizlik hissi kəskinləşir. Depressiya zamanı xəstənin müalicə yollarının müəyyən edilməsi zamanı depressiyaya təkan verən digər, o cümlədən, psixososial amilləri də müayinə etmək lazımdır. Ənənəvi psixoterapiya üsullarından istifadə etmək lazımdır, o cümlədən, dəstək qrupları, tibb işçilərinin intensiv müşahidəsi və xəstənin ailə üzvlərinin dəstəyi əsas rol oynayır. Yüngül hallarda antidepressantların qəbulu yetərli ola bilər, məsələn, MAO inhibitorları (iproniazid, nialamid, fenelzin və s.) və ya trisiklik antidepressantlar (amitriptilin, fluoksetin, sertralin və s.). Xəstədə kəskin aqressivliklə və ətrafdakıların təhlükəsizliyinə təhlükə yarandıqda, suisid meylləri əmələ gəldikdə, xəstənin müşahidəsinə psixiatr cəlb olunmalı və xəstənin psixiatrik stasionara yerləşdirilməsi məsələsi nəzərdən keçirilməlidir. Davamlı depressiya səbəbindən VƏD-lərin qəbulunun dayandırılması nadir halda gündəmə gəlir. Başağrıları Lokal və yayılmış başağrıları VƏD-lə terapiyanın ilk ayları zamanı baş verir. Psixi və sosial problemlər başağrılarının əmələ gəlməsinə təkan verir. Tərkibində sikloserin olan sxemlərin istifadəsi zamanı, terapiyanın əvvəlində əmələ gələn başağrısının, yuxu pozğunluqlarının qarşısının alınması üçün, ilkin olaraq aşağı dozalar (250-500 mq) təyin olunur, sonra tədricən bir-iki həftə ərzində tam terapevtik dozaya qədər artırılır. Adi başağrıları qeyri-steroid iltihab əleyhinə dərman vasitələri ilə müalicə olunur, onların qeyri effektivliyi zamanı isə trisiklik antidepressantlar və ya kombinə edilmiş dərman vasitələri kömək edir - kodein əlavələri ilə iltihab əleyhinə dərman vasitələri. Olduqca nadir hallarda başağrıları ilə meningit özünü biruzə verir və bu halda təxirəsalınmaz terapevtik tədbirlər tələb olunur. Psixoz Psixozlar psixi proseslərin pozulmasını və ya ətraf reallıqla əlaqənin itirilməsini əks etdirən simptomlarla təzahür edir. Eşitmə və görmə halyusinasiyaları, paranoya, katatoniya, sayıqlama və davranış pozuntuları psixozların əsas simptomlarındandır. Tibb işçiləri psixotik vəziyyətləri müəyyən etməyə qadir olmalıdır, çünki ilkin mərhələlərdə psixozlar daha rahat müalicə olunur. Sikloserindən başqa izoniazid, flüorxinolonlar və tiamidlər psixozlara səbəb ola bilər. Psixotik əlamətlərə sosial və psixoloji problemlər, hipotireoz eləcə də digər preparatların (benzodiazepin bəzi antidepressantlar) yanaşı təsiri, narkotiklərin istifadəsi və alkoholdan sui istifadə səbəb ola bilər. Piridoksinin profilaktik qəbulu VƏD-lərin yanaşı təsirlərindən olan nevrotik və psixotik əlamətlər riskini azaldır. Sikloserin qəbul edənlər üçün piridoksinin adi dozası gündə 150 mq təşkil edir. Psixoz diaqnozu müəyyən edildikdən sonra VƏD təsirindən başqa ona səbəb olan digər amilləri də aydınlaşdırmaq lazımdır. Psixiatrın məsləhəti və gündəlik, daimi nəzarət, suisid əhval-ruhiyyəsi və ətrafdakılara qarşı zorakılıq meylləri kimi qabarıq simptomları olan xəstələrin isə xüsusi şöbəyə yerləşdirmə məsələsini həll etmək lazımdır. Psixozun müalicəsini ən ilk simptomlar əmələ gələndə başlamaq lazımdır (məsələn, ilkin olaraq v/d 1-5 mq halloperidol sonra daxili, yeməkdən yarım saat əvvəl, və ya parenteral. Ilkin gündəlik doza— 0,5–5 mq 2-3 dəfəyə, sonra tələb olunan terapevtik təsirin əldə edilməsi üçün dozanın tədricən 0,5–2 mq artırılması (rezistent formalarda 2–4 mq artırılması); maksimal gündəlik doza - 100 mq, orta - 10–15 mq). Neyroleptiklərin istifadəsi onların YT-lərin müalicəsi ilə müşayiət olmalıdır, əks təqdirdə neyroleptiklərin YT-ləri müalicəni xəstələr üçün dözülməz edir. Yüklə 5,31 Kb. Dostları ilə paylaş:
|