Pirimqul Qodirov Yulduzli tunlar 480. indd
Yüklə 1,78 Mb. Pdf görüntüsü
|
| www.ziyouz.com
kutubxonasi Davlat begim gap boshladi: – Shayboniyxon sulh taklif qilib odam yubormish! Sulh so‘zi Boburning qulog‘iga najot ohangiday eshitildi. Ammo najotni hech qachon Shayboniyxondan kutmaganligi uchun quloqlariga is- honmay, ko‘zlarini buvisi bilan onasi-ga tikdi. Qutlug‘ Nigorxonim ne- gadir qattiq iztirobga tushgan. Eson Davlat begimning qo‘lida zarhal hoshiyali qog‘oz. Kampir allanarsadan xijolat chekkanday bo‘lib: – Xonning nomasi, – dedi-da, qo‘lidagi qog‘ozga istar-istamas qarab qo‘ydi. Xonning nomasi nega eng avval buvisining qo‘liga kelib tushganidan Boburning taajjubi oshdi: – Nomani kim keltirdi? 216 – Nufuzli bir darvish. Naqshbandiylardan. Rahmatlik Xo‘ja Yahy- oga qo‘l bergan mo‘ysafid ekan. Bobur onasiga qaradi: – Sizga keltirib berdimi? – Yo‘q, – deb Qutlug‘ Nigor xonim ma’yus bosh chayqadi. Eson Davlat begim nomani Boburga uzatar ekan, uyalinqirab qo‘shib qo‘ydi: – Aslida bu noma Xonzoda begimning nomlariga kelmishdir. – Ajabo! – deb Bobur xatni jirkanibroq qo‘liga oldi. – Amirzodam, – dedi buvisi, – sizga aytishga ham uyalurmen... Shayboniyxon Xonzoda begimning ta’riflarini eshitib g‘oyibona dard chekarmish. Nomasida bir pora she’r ham bor. Bobur Shayboniyxonning bu yil ellikyoshga kirganini, o‘g‘illarini allaqachon uylantirib, nevaralik ham bo‘lganini bilar edi. Zaharxanda bilan nomani ochar ekan, eng avval she’riy satrlarga ko‘zi tushdi: «Sifatingni eshitib zor o‘ldim, Ishqing ilkiga giriftor o‘ldim». Boburning g‘ashi kelib, nomani gilam ustiga otdi: – Bu xon bultur Sulton Ali mirzoning onasi Zuhra begimga g‘oyibona oshiq bo‘lib noma yuborganini nechun unutdilaringiz? Na- hotki, ishonib bo‘lsa?! Qutlug‘ Nigor xonim uh tortdi. Eson Davlat begim esa iloji boricha sovuqqonlik bilan gapira boshladi: – Amirzodam, boshqa vaqt bo‘lsa dushmaningizning bu nomasini o‘qishga ham hazar qilur edik. Lekin hozir jonimiz qil ustida. Men-ku, yoshimni yashab, oshimni oshaganmen, besh kun oldinmi, keyinmi, bari bir keturmen. Lekin siz farzandimning yolg‘iz o‘g‘li, ko‘zimizning oqu qorasi... – Men ham taqdirimda borini ko‘rurmen. Nasib qilsa yov halqas- ini yorib chiqurmiz! Boburning qaltis qarorini Qutlug‘ Nigorxonim Qosimbekdan eshitgan ekan shekilli, tahlika to‘la tovush bilan ga- pirdi: – Taqdir deb o‘zingizni o‘tga tashlamang, amirzodam! Bizni ham o‘ylang! Siz yov tig‘iga o‘zingizni ursangiz, biz ne qilurmiz? Umr yo‘ldoshingiz Oyisha begim ne qilur? Bobur bunday xatarli jangga ayollarni olib chiqib bo‘lmasligini endi o‘yladi-yu, onasining so‘zlariga javob topolmay qoldi. Bir lahza- lik sukutdan so‘ng Eson Davlat begim gilam ustida yotgan nomaga ishora qilib, istehzoli kulimsiradi: 217 – Buning kelganiga ikki kun bo‘ldi. Meni bilursiz, amirzodam. Ko‘p balolarni ko‘rib pishgan tadbirkor kampirmen. Noma keltirgan darvishni gapga soldim. Shubhalarimizni aytdim. Darvish qasam ich- di. «Xon astoydil sulh tuzmoqchi», deb bir talay dalil keltirdi. Bari-bir ishonmadim. «Bo‘lmasa vakil yuboring, xon o‘z niyatini qo‘lida qur’on bilan tasdiqlasin!» – dedi. Biz buni sizga aytishdan oldin o‘zimiz taft- ish qilmoqchi bo‘ldik. Rahmatlik Xo‘ja Yahyoga qo‘l bergan halolu pokiza bir mo‘ysafid bor edi. O‘shani darvish bilan birga xon o‘rdusiga chiqardik. Bugun ertalab qaytib keldi. Xon barcha sultonlarning old- ida qo‘liga qur’on olib aytibdir: «Shuncha qon to‘kilgani yetar, endi Xonzoda begim ro-zi bo‘lsinlar, inilariga, onalariga, boshqa odam- lariga tegmaymiz, qal’adan bexavotir chiqib ketsunlar», debdi. Katta to‘y-tomosha bilan uylanmoqchi emish. Samarqand xalqiga ham avfi umumiy bermoqchi emish! Bir qancha mo‘ysafidlar buni eshitib, bi - zdan iltimos qildilar. Nachora? Bobur chakkalarini ikki qo‘li bilan qisib, bir lahza jim turdi-yu, so‘ng birdan alami kelib gapirdi. – Gulday Xonzoda begim nevaralik xonning haramida... Yo‘q, yo‘q! Bu insofsizlik! – Amirzodam, – deb endi Qosimbek gapga aralashdi. – Shu ket- ishda Shayboniyxon Samarqandni baribir olur. O‘shanda zo‘rlik bilan bo‘lsa ham o‘z niyatiga yetur. Bobur onasidan himoya kutib, Qutlug‘ Nigor xonimga yuzlandi: – Onajon, Xonzoda begim ham sizning suyukli farzandingiz-ku. Shunday jigarbandimizni qaysi vijdon bilan o‘tga solurmiz?! O‘zi zo‘rg‘a turgan Qutlug‘ Nigor xonim o‘g‘lining bu gapidan ku- yunib yig‘lay boshladi: – Xudo mening boshimga bu qora kunlarni solguncha jonimni olsa bo‘lmasmidi?! Xonzoda begim – mening to‘ng‘ichim! Yolg‘izligimni bildirmay yurgan sirdoshim, mehribonim! Men undan qandoq ayril- gaymen, e, parvardigor? Men shunday qizimni yog‘iy panjasiga qan- day topshirurmen?! Eson Davlat begim qizining yelkasidan silab, uning iztirobini bo- sishga tirishar ekan: – O‘zingizni bosing, bolam! – dedi. – Sizdan ko‘ra qizingiz aqlliroq. Xonzoda begim hamma narsani tushundi. Mushkilotlarga fahmi yet- di. Yig‘lab-siqtab, axiri ko‘ndi. Bobur hang-mang bo‘lib Qosimbekka yuzlandi: – Nahotki shu gap rost? Xonzoda begim rozi bo‘ldilarmi? 218 – Ha, amirzodam! – Ishonmaymen! – dedi Bobur. So‘ng kaftini kaftiga asabiy urib savdarboshini chaqirdi- yu: – Xonzoda begimni chorlang! – deb buy- urdi. Keyin onasi, buvisi va Qosimbekka qarata dedi: – Meni ma’zur tutingiz, begim bilan yakkama-yakka so‘zlashmoqchimen. Uchovlari indamay chiqib ketishdi. Anchadan keyin yashil kabo kiygan Xonzo- da begim eshikdan motamsaro bir alfozda sekin kirib keldi. Bobur uni qarshisiga o‘tqazib, bir lahza yuziga tikilib turdi. Ilgari- gi gulgun yonoqlar endi sarg‘ayib ichiga botgan. Lablar so‘lg‘in. Faqat yirik-yirik ko‘zlarida qandaydir qat’iyat alomati bor. – Begim, siz... Shayboniyxon taklifiga rizolik bergan emishsiz. Shu rostmi? – Rizo bo‘lmay ne ilojim bor? – Mening mag‘lubiyatim sizni ilojsiz qoldirgani rost. Lekin iningiz hali tirik. Men asir tushmoqchi emasmen. Bir o‘lim bo‘lsa, hamma- vaqt bor. Ajal yetmagan bo‘lsa, sizlarni olib chiqib keturmiz. Kunim bitgan bo‘lsa, ilkimda qilich bilan jon berurmen. Ana undan keyin ri- zolik bersangiz mayli. Unda hech kim: «O‘zi omon qolib egachisini qurbon qildi», deyolmas. Menga bunday malomatdan o‘lim afzal. Rizo bo‘lmang! Xonzoda begimning ko‘ziga yosh quyulib keldi. U Boburni yov halqasini jang bilan yorib chiqib ketolmasligini bilardi. Bobur bir o‘limni astoydil bo‘yniga olib shunday deganini sezardi. U Boburni mana shu mardligi va dovyurakligi uchun ham jonidan ortiq ko‘rar, o‘zini yov qo‘liga tutqazib, ukasini naqd o‘limdan olib qolishni istardi. Lekin u o‘zining bu niyatini Boburdan yashirishga majbur edi. Chunki Bobur, hozir o‘zi aytganday, opasini qurbon qilib qutulib ketish malo- matidan o‘limni afzal ko‘rardi. Agar u Xonzoda begimning asl niyatini bilib qolsa, har qanday yo‘l bilan bo‘lsa ham opasini niyatidan qayta- radi. Undan keyin najot yo‘li butunlay bekiladi! – Boburjon, siz meni deb bevaqt o‘limni bo‘yningizga olmang. Men sizning ulug‘ istiqbolingizga ishonurmen. Sizdek nodir iste’dodlar du- nyoga kam kelishini boshqalar bilmasa ham men bilurmen. O‘zingizni ehtiyot qiling! Taqdiringizni tolei past egachingizning taqdiri bilan tenglashtirmang! – Nechun bunday deysiz? Hammamiz ham bu o‘tkinchi dunyoga mehmonmiz! Siz bilan men bir onaning farzandlarimiz! – Lekin men qiz tug‘ilganmen, farqimiz shunda! Yoshim yigir- ma beshga kirdi-yu, hamon yolg‘izmen. Men ko‘ngil qo‘ygan oda- 219 mni taqdir menga ravo ko‘rmadi! Omadingiz kelib, Shayboniyxonni yengganingizda, balki mening orzularim ham ro‘yobga chiqur edi! O‘shanda balki mening ham baxtim ochilarmidi? Yo‘q hamma umid- larim tarixning g‘ildiragi tagida yan-childi! Qachongacha dargohin- gizda qari qiz bo‘lib yurgaymen, izzatimni bilishim kerak! – Nahotki, siz nevaralik cholni o‘zingizga munosib ko‘rsangiz? – Munosibimni topishdan umidim uzilgan! Endi keksami, yoshmi menga baribir! – Bir vaqtlar O‘shda siz menga nelar degan edingiz? «Ko‘nglingizga ishoning», demagan edingizmi? Nahotki, sizning ko‘nglingiz shu be- rahm xonga moyil bo‘lsa? Bultur bu odam Zuhra begimga qanchalik noinsoflik qilganini bir eslang. Nahotki, siz shunday odam tufayli bi - zdan ajralib ketmoqchi bo‘lsangiz?! Xonzoda begim o‘kirib yig‘lab yubordi: – Ne qilay?! Boshqa najotyo‘q! Yo‘q!!! – Bir onadan tug‘ilganmiz, endi taqdirimizda neki bo‘lsa birga ko‘rurmiz! Bizdan ajralmang! Tunda yov halqasiga hamla qilurmiz! Tayyor turing! Xonzoda begim ham yana erkakcha kiyinib, ukasi bilan jangga kirishni butun vujudi bilan istardi. Hozir unga ham dushman asor- atidan ko‘ra qo‘lida qurol bilan o‘lish afzal tuyulardi. Xonzoda begim to‘satdan shu tuyg‘uga berilib: – Qachon? – deb so‘radi. Bobur ovozini pasaytirib: – Shu bugun kechasi! – dedi. Xonzoda begim bugun kechasi suyukli ukasining yov qurshov- ida halok bo‘lishi muqarrarligini go‘yo oldindan sezdi-yu, seskanib o‘rnidan turdi: – Bugun emas! Yo‘q, yo‘q! Bobur ham o‘rnidan turdi: – Begim, mening inilarcha aytgan so‘zim inobatga o‘tmasa, buni podshohlik farmoni deb biling! Xonzoda begim indamay Boburga yaqinlashdi. Yuzini ukasining ko‘kragiga bosib, yelkalari silkina-silkina o‘rtanib yig‘ladi. Shu tar- zda u Bobur bilan so‘zsiz vidolashdi-yu, keyin go‘yo uning farmoniga bo‘ysunganday bosh egib, chiqib ketdi. * * * Yarim tunda Bobur, Qosimbek, Qutlug‘ Nigor xonim, Oyisha be- gim, Tohir xotini Robiya bilan birga, yana o‘ttiz-qirqta bek va navkar- lar Shayxzoda darvozasiga yig‘ildilar. Biroq ularning orasida Xonzo- 220 da begim yo‘q. Bobur Xonzoda begimni birga olib chiqishni onasiga topshirgan edi. Qutlug‘ Nigor xonim yig‘layverib ovozini oldirib qo‘ygan. Uning hazin tovush bilan bergan uzuq-yuluq izohidan Bobur shuni bildiki, Xonzoda begim buvisi bilan birga Chorraha darvozasiga qarab ket - gan. Shayboniyxonning qarorgohi o‘sha tomonda. Nahotki Xonzoda begim o‘sha niyatidan qaytmagan? Bobur orqaroqda turgan navkarlariga o‘girildi-yu, ko‘zi Tohirga tushdi: – Tez chorraha darvozasiga boring! Xonzoda begimni topib, men- ing buyrug‘imni yetkazing! Darhol bu yoqqa yetib kelsinlar! Begim kelmagunlaricha biz qo‘zg‘olmaymiz! Shuni borib ayting! – Amirzodam!.. – deb Qosimbek Boburga e’tiroz qilmoqchi bo‘lgan edi. Bobur unga quloq solmay yana Tohirga buyurdi: – Tezroq boring! Shiddat bilan chopayotgan otning taqalari toshlarga qarsillab urilib, ko‘chalarning tungi sukutini buzib o‘tdi. Tohir Chorraha dar - vozasiga yetib borganda Xonzoda begim tushgan mahofa mash’al ko‘targan otliqlar qurshovida qo‘rg‘ondan chiqib ketmoqda edi. Ko‘pdan beri davom etayotgan qamal yov qo‘shinini ham toliqtir- gan, hamma urush tugashini sabrsizlik bilan kutar, agar Boburning opasi xonning shartini qabul qilsa, sulh tuzilishini ko‘p odam bilar edi. Endi shahardan mash’alalar yoqib, darvozani ochib chiqqan shohona mahofa va uning ichida o‘tirgan Xonzoda begim xon qo‘shiniga tinchlik alomati bo‘lib ko‘rindi-yu, hammani uyg‘otib yubordi. Sulh keltirayotgan malika sharafiga naqoralar va karnay- surnaylar chalindi. Mahofa atrofiga mo‘ri-malahday qo‘shin to‘planib borayotganini Tohir ochiq darvoza orqali ko‘rdi-yu, otini tez orqaga burdi. Shayxzo- da darvozasi oldiga uchib borib, hamma ko‘rganlarini Boburga aytib berdi. Shodlikka to‘lib yangrayotgan naqora sadolari, karnayning «vah- vaha-hu-u»si, surnay navosi bu yerlarga ham eshitilmoqda edi. Bo- burning nazarida, Xonzoda begim qari qiz bo‘lishdan qo‘rqib va ukasi dargohida tortgan kulfatlaridan bezib, Shayboniyxon huzuriga rohat- farog‘at izlab ketgan edi. – Dunyoda sadoqat yo‘q ekan! – dedi u alam bilan va otining jilo- vini siltadi: – Darvozani oching! 221 Darvoza sekin ochildi. Choh ko‘prigi tushirildi. Olti oydan beri qo‘rg‘ondan chiqmagan bir dasta otlig‘u piyoda odamlar qorong‘i tunda yuraklarini hovuchlab, choh ko‘prigidan o‘tdilar. Atrof tahl- ikaga to‘la. Go‘yo har daraxt ortida bir o‘lim kutib turibdi. Yo‘llarda yov jangdovullari uchrab qolishidan xavotirlanib, yo‘lsiz joylardan yurdilar, chuqur ariqlardan o‘tdilar. Lekin biror joyda yovga duch kelmadilar. Samarqand qo‘rg‘oniga o‘ralib, uning olti darvozasini olti boshli ajdarhoday qo‘riqlab yotgan yov qo‘shinining butun diqqat-e’tibori xon qarorgohidan kelayotgan karnay-surnay tovushiga va qal’adan go‘yo sulh timsoli bo‘lib chiqqan malikaga jalb bo‘lgan edi. Xonzoda begim xonning shartini qabul qilgandan so‘ng Boburni ta’qib etmas- lik haqida butun qo‘shinga farmon berilgan edi. Xonzoda begim hamma balolarga o‘zini tutib berib ukasini yov qurshovidan xalos qilganini Bobur bilmasa ham Qutlug‘ Nigor xonim yaxshi bilar edi. Uzoqdagi naqora va karnay-surnaylar to‘y shodiyo- nasini eslatuvchi quvnoq kuylar chalgan sari Qutlug‘ Nigor xonimn- ing yuragi qon bo‘lib, ko‘zlaridan duv-duv yosh to‘kilardi. Yüklə 1,78 Mb. Dostları ilə paylaş:
|