Ha
şiyə 1: Mavi divarla necə hərəkət etməli
Korrupsi
ya araşdırmaları zamanı mavi divarla iş görmək tədbirləri
Bu fenomenin mövcudlu
ğunu qəbul etmək:onu inkar etməmək.
Şəxsi məsuliyyətləri vurğulamaq.
Bu cür m
ədəniyyəti atan işçiləri mükafatlandırmaq.
Korrupsiya haq
qında informasiya vermək üçün irəli çıxan polis işçilərini
qorumaq.
Bu fenomen düzgün qiy
mətləndirilməlidir: korrupsiyanın səmərəli araşdırılması üçün
onun fövqala
də böyük təsiri vardır. Mavi divar sükutu polis işçilərinin müşahidələrinin
iki nəticəsi ilə sürətlənir:
1.
Po
lis işçiləri hesab edirlər ki, korrupsiyaya bulaşmış başqa işçilər haqqın-
da x
əbər verilməsi avtomaitk olaraq onların məhkum edilməsinə və onlara qarşı
s
ərt tədbirlərin görülməsinə aparmayacaqdır. Bunlara inanmaq üçün yaxşı səbəb-
l
ər vardır,çünki korrupsiya araşdırmalarının uğurlu hüquqi addımlara apardığı iş-
l
ər tapmaq çətindir. Bu cür vəziyyət polis işçilərini pis davranış haqqında xəbər
verm
ək və dəlillərlə təmin etməkdən çəkindirir.
2.
Po
lis işçiləri arasında güclü inam vardır ki, korrupsiyalanmış polis işçilə-
ri haq
qında xəbər vermək onların öz karyeralarını məhv edəcəkdir. Bunlara inan-
ma
ğa da yaxşı səbəblər vardır: çox sayda polis işçiləri,korrupsiya və pis davranış
nümun
ələri haqqında xəbər verdiklərinə görə karyera imkanlarını itirmişlər
162
.
3-cü Bölm
ə: Korrupsiya və qeyri-etik davranışa qarşı mübarizəyə təhqiqat necə
inteqrasiya oluna bil
ər?
Bu bölm
ə korrupsiyaya qarşı mübarizə aparmaqla məşğul olan polis xidmətlərinə,polis
işçiləri tərəfindən törədilən cinayət əməllərini araşdırmaq üçün, alətlər və mexanizmlər
ha
zırlanması üçün iş çərçivəsi müəyyən edir. Aşağıdakılar yerinə yetiriləcək:
Korrupsiya
nın növünün aydınlaşdırılması.
T
əhqiqat strategiyasının hazırlanması.
T
əhqiqat texniki metodları.
T
əhqiqat prosesinin idarə edilməsi.
Araşdırma qərarı.
Cinay
ət işinin aparılmasının rolu.
Polis pis davra
nışı ilə iş.
236
3.1. Korrupsiya növünün ay
dınlaşdırılması
Korrupsiya
nın meydana gəlməsinin başa düşülməsi,təhqiqatın korrupsiyaya və qeyri
etik davra
nışa qarşı mübarizəyə inteqrasiya edilməsi üçün strategiyalar,mexanizmlər və
prosesl
ər yaradılması baxımından birinci addımdır. Polis xidmətinin keçmişi və onun in-
ki
şaf dərəcəsi korrupsiyanın meydana gəlməsini geniş mənada müəyyən edir..
Ən çətin təhqiqat aparılan korrupsiya formaları iqtisadi və siyasi prinsiplərin təsirı al-
tında yaranan korrupsiya formalardır. Korrupsiyalanmış polis işçilərinin mövcud imkan-
lardan faydalanaraq bu cür f
əaliyyətlərdən qazanc əldə etdiyi yerlərdə,iqtisadiyyatın tələb
v
ə təklif konsepsiyası qanunsuz davranışa tətbiq edilir. Uzun vadidə,bu,iqtisadi şəbəkələ-
rin yaranma
sına kömək edir və o da qanunsuz fəaliyyətləri qoruyur və dəstəkləyir. Bu qa-
nunsuz s
ənayelər, şəxsi qazancları üçün bu işlərə qoşulmuş polis işçilərindən faydalanır.
Yol polisi
nin adi işi zamanı rüşvət aldığı haldan fərqli olaraq,bütöv məhkəmə sistemi-
n
ə təsir edən korrupsiya formaları fərqli təhqiqat yanaşmaları tələb edir. Korrupsiyanın
sistemli formala
rı (2-ci və 6-cı Fəsillərə baxın) onilliklər boyu davam edir və islahat baş-
layan kimi d
ə itmir. Faktiki olaraq,sistemli korrupsiyanın keçid dövrü ərzində artması
ehtima
lı daha böyükdür və bu zaman cinayətgarlar,lobbi qrupları və digərləri qeyri stabil
v
əziyyətdən istifadə edərək öz bizneslərini genişləndirmək və ya öz nüfuzlarını artırmaq
üçün istifad
ə edirlər.Polis korrupsiyasının formaları ilə bağlı aşağıda Haşiyə1-ə baxın.
Sistemli,müt
əşəkkil korrupsiya daha çox keçid dövrü yaşayan və inkişaf etməkdə olan
ölk
ələrdə baş verir, nəinki münaqişə sonrası və ya inkişaf etmiş ölkələrdə. Bu ölkələrdə
daha çox f
ərdi pis davranış və ya qəsdən edillən korrupsiya baş verir.
Ha
şiyə 2: Polis korrupsiyasının formaları
Polis korrupsiya
sı bir çox formada baş verir. 7-ci Fəsilin məqsədləri üçün,aşağıdakılar
ara
sında fərqliliklər edilməlidir:
Korrupsiya
nın klassik forması (qanunsuz gəlir)-fərdlər və ya qrup tərə-
find
ən edilən,məsələn,rüşvət və ya şəxsi fayda üçün digər qazanc forması.
Prosess korrupsiya
sı-təhqiqat və məhkəmə prosesinin nəticəsinə təsir
etm
ə mənasındadır.
Pisdavra
nış-polislik imici ilə ziddiyyət təşkil edən,lakin polis işçilərinin
maddi ehtiyacla
rına birbaşa faydası olmayan,normalardan kənar davranış, o cüm-
l
ədən,daxili pis davranış.
Korrupsiya
nın müxtəlif formaları ilə bağlı əlavə müzakirələr üçün 1-ci Fəsilə baxın.
237
3.2. T
əhqiqatedici strategiyanın hazırlanması
Polis korrupsiya
sının araşdırılması üçün strategiya hazırlanmasına bir neçə amil kö-
m
ək edir. Polis xidmətində hansı növ korrupsiyanın olduğunu aydınlaşdırdiqdan son-
ra,t
əhqiqat strategiyasının hazırlanması aydınlaşdırılan korrupsiya formasının analiz edil-
m
əsini tələb edir.
Korrupsiya,iki xarakterisitika
əsasında elə yolla sinifləşdirilə bilər ki, təsirli təhqiqat
strategiyala
rı hazırlanmasına yardımçı olsun
163
: korrupsiya
nın nə dərəcədə təşkil olunma
v
ə ya yayılma dərəcəsi.
T
əşkilati sövdələşmənin ən aşağı səviyyəsində, pis təşkil olunmuş korrupsiya qutudakı
çürü
müş almaya bənzəyir. Qutudakı bütün almalar zəhərli olmur. Bu cür növ korrupsiya-
lar f
ərdi pis davranış addımları ilə xarakterizə olunur və başqaları ilə əlaqədə olmur. Pis
t
əşkil olunmuş korrupsiyalarla məşğul olmağın ən yaxşı yolu, korrupsiya törədən şəxsləri
mü
əyyənləşdirmək və sonra dəlilləri fərdi əsasda üzə çıxaran metodları işə salmaqdır.
M
əsələn,cinayətgar təşkilata məlumat bazasından informasiya verən polis işçisi geridə
kompyuterd
ə rəqəm izləri qoya bilir,məsələn, login informasiyası,yəni informasiyanı al-
maq üçün m
əlumatlar və s. Dəqiq və daha sürətli gizli əməliyytalar da fərdi hallarda təsir-
li ola bilir.
Daha yüks
ək səviyyədə, pis təşkil olunmuş yayılmış korrupsiya dedikdə,daha geniş dai-
r
ədə yayılmış,iş mədəniyyətinə hopmuş korrupsiya başa düşülür(almaların hamısı və ya
çoxu çürü
müş və ya “çürümüş orxid bitgisi”), lakin hələ də fərdi səviyyədə. Geniş yayıl-
mış korrupsiya mühitində fərdləri ayırd etmək strategiyası daha çətindir.Çürümüş almala-
rı ayırd etmək və yaxşı almaları bir yerə yığmaq üçün strategiyalar hazırlanmalıdır və ya
yax
şı almalardan istifadə edərək çürümüş almaları ayırd etmək olar.
T
əşkil olunmuş yayılmış korrupsiya təsadüfi korrupsiyalı fəaliyyətlərdən uzaqda durur
v
ə korrupsiyanın planlaşdırılmış və strukturlaşdırılmış təbiətinə aiddir və çox vaxt ən
yüks
ək rəhbərlik də bura daxil olur.Bu hallarda korrupsiya o qədər yayılmışdır ki,çəlləyin
özü çürü
müş sayıla bilər.Bu münasibətlərin analizini tələb edir,çünki korrupsiyalı polis
işçilərindən bir qismi gruplar şəklində çalışa bilir və pozuntuları da də həmən təşkilatın
adından edir. Bunları təsirli şəkildə araşdırmaq strategiyaları şahid qoruma proqramları və
uzun müdd
ətli gizli əməliyyatlar tələb edir.
Üç
əlavə amil
164
korrupsiya t
əhqiqatı zamanı strategiyanın müəyyən edilməsində fay-
da
lıdır.
1.
C
əlb olunan polislərin sayı.
-
Say çox olduqca,gizli
əməliyyatlar kimi, müəyyən fəaliyyətlərin aparıl-
ma
sı da çətin olur.
238
Dostları ilə paylaş: |