Pol is düRÜstlüYÜ haqqin da vəSAİT

N
ə zaman 
Hüquqi ba
xımdan  “nə  zaman”  sualı əhəmiyyət daşıyır.  Hadisə  baş 
ver
əndə rəsmi ittiham həmişə müəyyən zaman anına təsadüf edir. Bax-
mayaraq  ki,davam  ed
ən  korrupsiya halları  geniş  zaman  ərzində  fırla-
nır,məhkəmələr müəyyən xüsusi hadisələrin  real  faktlarla sübut olun-
ma
sını  istəyirlər,məsələn,hadisə  nə  zaman  və  saat necədə  baş  verib. 
Araşdırma cinayət baş verəndən çox sonra aparılan zaman bunu müəy-
y
ən etmək çox çətin olur. Sənəd və pul izlərini araşdırmaq,gün və saatın 
mü
əyyən edilməsində həddən artıq qiymətli olar.  İş email ünvanı,şəxsi 
email ünva
nına gələn və gedən mesajlar və internetden istifadənin tarix-
c
əsi təhqiqatçılara dəqiq informasiya verir.  
N
ə üçün  
Çox  cinay
ətlərin törədilməsi üçün əsas motiv müstəntiqləri məşğul 
tutur,çünki  o  t
əhqiqat üçün ən çətin istintaq xəttidir.Ümumiyyətlə,kor-
rupsiya
nın baş verməsinin beş motivi müəyyən edilmişdir. 

 
Maliyy
ə motivləri. 

 
Siyasi motivl
ər.  

 
Ail
ə bağlılığı(ailə üzvlərinə və ya ailənin düşmənlərinə 
qar
şı  xüsusi hərəkətlər  və  həmçinin,qohumların  müəyyən cinayət 
tör
ətməsi üçün hərəkətsizlik).  

 
Dostluq(dostlar
ın xahişini rədd etmək çətin olur 

 
 Qisas 
Nec
ə/Nə 
il
ə 
Korrupsiya halla
rının  baş  vermə  tərzləri(modus operandi-MO),  əl-
b
əttə,  oğurluqla  və  ya qətl  hallarındakı  istintaqlarda  əldə  edilən  baş 
verm
ə tərzlərinin özəlliklərindən fərqli olacaq;lakin baş vermə tərzinin 
analizind
ən çıxan başlıca bilgi qyymətli olaraq qalır. Baş vermə tərzinin 
araşdırılması korrupsiyanın başqa hallarını da üzə çıxarar və burada ci-
nay
ət məlum olur,cinayətgar isə yox.Baş vermə tərzi çox vaxt cinayət-
ga
rın şəxsi imzası kimi görünə bilər. İnsanlar öz uğurlarını təkrar etmə-
y
ə meyllidirlər və əgər korrupsiyalı polis işçiləri müəyyən xüsusi yolla 
cinay
ətləri törətməkdə  uğurlu olurlarsa,onlar  çox  ehtimal  ki,öz  davra-
nışlarını davam etdirmək istədikdə eyni cür hərəkət edəcəklər. 
 
“N
ə  ilə”  sualının  soruşulması  cinayətin hansı  vasitələrdən istifadə 
edilib tör
ədildiyi mənasını verir və tez-tez yeni məhkəmə tibbi imkanlar 
üz
ə çıxarır. Korrupsiya istintaqı zamanı kompyuterlər,email yazışmaları 
v
ə  telefon  qulaqasmalarına baxılmalıdır,  nəinki  qətl  araşdırmalarında 
oldu
ğu kimi silah imkanlarına.“Nə ilə” sualını ciddi şəkildə araşdırma-
ğa köklü səbəblər vardır,çünki cavab təkcə yeni istintaq xətlərini və ya 
m
əhkəmə  ekspertizini aydınlaşdırmayacaq,həmçinin hadisəni törədən 
haq
qında müəyyən əlavə informasiya da üzə çıxaracaq. 
 
 3.4. T
əhqiqat prosesinin aparılması  
T
əhqiqat prosesi müxtəlif mərhələlərə bölünə bilər: giriş hissəsi,hazırlıq və planlaşdır-
ma,h
əyata keçirmə və başa çatdırma.Hər bir mərhələ,addımları strukturlaşdırarkən və uy-
ğun  texniki metodlardan istifadə  edərkən səciyyəvi məsələlərlə  məşğul  olur.Təhqiqat 
247 

---

prosesi bir x
əttli proses kimi yox, qarşılıqlı əlaqə prosesi kimi görünməlidir.Bu təhqiqat 
m
ərhələləri Cədvəl 2-də daha ətraflı göstərilir. 
  
C
ədvəl2: Təhqiqat prosesinin mərhələləri  
 
Gi
riş: 
Informasiya/
şika-
yətləri topla  və  qiy-
mətləndir
170
 
Bu qiy
mətləndirmə informasiya və ya şikayətləri müx-
təlif kəşfiyyat mexanizmlərindən və texniki metodların-
dan istifa
də etməklə aparılmışdır.  

 
İnformasiya toplanması. 

 
Sinif
ləşdirmə(informasiya mən-
bəsinin etibarlılığı). 

 
Başqa mümkün mənbələr vasitə-
si
lə alınan informasiyaların təsdiqi 

 
İnformasiyanın faydası (əgər in-
formasiya giz
li mənbəni üzə çıxarırsa,o informa-
siya
nın xeyri yoxdur).  

 
Risk qiy
mətləndirməsi. 

 
Təhqiqat strategiyası və məqsəd-
lər üçün təkliflər..  

 
Hər hansı korrupsiya növünün 
ciddiliyi 
və üstünlük təşkil etməsi.  

 
İddia edilən korrupsiya fəaliyyə-
tinin qanuni xarakteri.   

 
Keçmişdə olan hallarla əlaqəli 
hallar. 

 
Qaneedi
ci nəticənin mümkünlü-
yü.  
 
Plan
laşdırma  və 
ha
zırlıq:strategiya 
və  hərəkətin aydın 
şəkildə ifadəsi 

 
Qeyri-mü
əyyənliyin ta-
nınması. 

 
Istintaq x
əttinin müəyyən 
edilm
əsi. 

 
Bütün s
əylərin məhkəmə-
d
ə təqdim edilə bilən dəlillərin top-
lanma
sına yönəldiyini təmin etməli.  

 
F
əaliyyətləri yerinə yetir-
m
ək üçün bütün vasitələrin mümkün 
olma
sını təmin etməli.  

 
Üç amili fikrind
ə saxla-
ya
raq araşdırma üçün uyğun metodlar 
seçm
əli. 
 
-
 
İş tapmacadır. İstər  hadisənin quraşdırıl-
ma
sı  olsun,istərsə  də  davam  edən  korrupsiya  işi 
olsun,tapmaca
nın  bütöv rəsmini qurmaq  tez-tez 
248 

---

çox ç
ətin olur. Müstəntiqlər bacardıqları qədər bu 
tapmaca
nın  çox  hissələrini,  törədilən cinayətin 
r
əsmini məhkəməyə  təqdim  etmək  üçün kifayət 
ed
ənə  qədər  bir yerə  yığırlar.Şübhəlini məhkum 
etm
ək üçün bu tapmacanın nə qədər aydın oldu-
ğunu məhkəmə qərar verir. 
-
 
Prokuror kimi dü
şün. Prokurorun 
ro
lu işi məhkəməyə təqdim etməkdir.Ən yaxşı 
mümkün halda prokuror 
əsasən qərar  vermə 
prosesin
ə cəlb olunur  və o, araşdırma qrupuna 
istiqam
ət verə bilər. Təhqiqatçıların daimi ola-
raq prokurorla
rın  rollarını  bilmələri önəmli-
dir
171
.  
-
 
V
əkil kimi düşün. Təhqiqatın 
m
əqsədi sübut toplamaqdır.  Sübut cinayətlə 
bağlı faktların toplanmasıdır. Bu faktlar tez-
tez 
şübhəlinin bu cinayəti törətdiyi haqda nə-
z
əri baxışı dəstəkləmək üçün toplanır. Vəkillər 
t
əqdim olunan işdə ittiham olunan şəxsin lehi-
n
ə dəlillərin olması ideyasını dəstəkləyəcək-
l
ər
172
. 
Həyata keçirmə: 
Tap
şırıqları  yeri-
nə yetirmə  

 
Plandan k
ənara çıxma.  

 
F
əaliyyətləri diqqətlə hazırla(sor-
ğualı-sual planını hazırla,ünvanları və əlavə infor-
masiyala
rı yoxla və s.)  

 
Müst
əntiqlərə informasiya ver və 
iş görüldükdən sonra qiymətləndir. Onların tapşı-
rıqları yerinə yetirməzdən əvvəl hazırlıqlı və mə-
lumat
lı  olmasına əmin ol.Onlar işlərini başa çat-
dırandan sonra aparılan sorğular,bütün toplanan 
informasiyala
rın və sübutların qorunmasını təmin 
edir.  

 
İstintaqın yeni xətlərinin aydın-
laşdırıla bilməsi üçün cürbəcür fəaliyyətlərin nəti-
c
ələrini analiz et. 
İşin başa çatdı-
rılması: 
Son ad
dım 
Bu m
ərhələdə bütün təhqiqat fəaliyyətləri başa çatdırı-
lır və sübutlar toplanır. Baxmayaraq ki,bütün sübutlar 
m
əhkəmədə açıqlanmalıdır,ancaq elə hallar olur ki,bu 
açıqlanmaları qadağan edir.  
 
M
əxvi əməliyyat nəticəsində əldə olunan dəlillər,qanu-
nu yolla 
əldə edilməsinə baxmayaraq yararsız ola bilər. 
Bu o vaxt olur ki,
əgər o gizli mənbənin kimliyini  və ya 
d
əlil toplamağın metodunu üzə çıxarır(əgər bu mənbə və 
metodlar gizli qalma
lıdırlarsa). Müəyyən metodları gizli 
249 

---