Q davranov, B. Aliqulov nanobiotexnologiya

har qanday hujayrali
organizmlarni hayotini membranali strukturalarsiz tasavvur qilib
bo‘lmaydi. 
Hujayra plazmalemmasidan ajralgan hujayra tezda nobud 
boMadi. Prokariot hujayralarda yadro boMmaydi. Ma’lumki, eukariot 
hujayralami yadrosida irsiy material to‘planadi. 
Shunday ekan bu
materiallar prokariotlami qaysi joyida joylashadi? Yoki bunday
materiallar umuman yo‘qmi? 
- degan savol tug‘iladi.
Prokariotlarda yadroni o‘miga nukleotid faoliyat ko'rsatadi. 
Nukleotidlar formasi aniq bo‘lmagan struktura bo‘lib, u bitta halqali 
DNK molekulasi, oqsil moddalar va RNKdan tuzilgan. Yagona DNK 
molekulasi prokariot hujayraning barcha irsiy axborotini o ‘zida saqlaydi.
DNK molekulasi xuddi barcha nukleotid kabi, to‘g‘ridan-to‘g‘ri
sitoplazmada joylashadi. 
U hujayra membranasini ichki sirtiga maxsus 
oqsil iplar yordamida bog‘langan bo‘lib, prokariot hujayralarda DNKni 
umumiy miqdori, eukariotlarga qaraganda ancha kam bo'ladi. Prokariot 
hujayralarini ko‘pchiligi noyob bo‘lib, odatda faqat tRNK va rRNK 
kodlovchi genlargina qaytarilib turiladi. Prokariotlar hujayraning ikkiga 
bo‘finish yo‘li orqali ko‘payadi va ko‘ndalang to‘siqlar hosil qiladi. 
Bundan oldin DNK molekulasi o ‘z-o‘zidan ikkilanadi. Bu jarayonni 
autoreplikatsiya 
deb ataladi. Hosil bo‘lgan DNKni ikki molekulasi,
151

---

o‘sib kelayotgan hujayra membranasi yordamida bir-biridan ajraladi. 
Prokariot hujayrani plazmalemmasini tashqaridan mustahkam hujayra 
devori o‘rab oladi. Bu devomi asosi maxsus polisaxarid - mureindan 
tashkil topgan. Hujayra devorini tashqi tomonida shilimshiq kapsula 
boMishi mumkin (84-rasm).
Tuzilishi oddiy boiishiga qaramasdan, prokariotlar faol hara- 
katlanish qobiliyatiga ega.