14. Präteritum zamon formasining qo‘llanish doirasi keng bo‘lishiga qaramay,
faqat birgina ma‘no formulasiga ega: Aktz = Betrz, Betrz va Aktz Sprz dan
oldin,
-Mod, +/-Colloqu, +/-Adv. Präteritum da jarayon vaqti (Aktz)
va kuzatuv
vaqti (Betrz) bir xil, ikkisi ham nutq vaqtidan (Sprz) oldin turadi. Präteritum da
modallik faktori bo‘lmaydi. U oddiy so‘zlashuv nutqida ham,
badiiy adabiyotda
ham bir xil qo‘llanaveradi. Shuning uchun uni hikoya zamoni deb ataladi.
Präteritum da majburiy bo‘lmagan zamon ko‘rsatkichlaridan foydalaniladi
(vorgestern, im vorigen Jahr, neulich 1994 va b.)
15.a)Präteritum ba‘zan Präsens o‘rnida qo‘llanib,
ayni paytda yuz berayotgan
voqea-hodisani ifodalaydi, lekin so‘zlovchi nazari avvaldan o‘ylangan
holat
(Betrachtzeit- kuzatuv vaqti)ga yo‘nalgan bo‘ladi: Präteritum ning bunday
shaklida ham ob‘ektiv-aniq vaqt uning
asosiy formasidagi kabi qoladi, ya‘ni
jarayon vaqti (Aktz) va kuzatuv vaqti (Betrz) bir paytda, nutq vaqti (Betrz)dan
ilgari keladi.
Wie war doch Ihre Name? —
Sizning ismingiz o’zi nimaydi?
b)
Episches Präteritum, bunda asosan yozma nutqda
voqealar tizimi va ketma-
ketligini ta‘minlashga xizmat qiladi.
Dostları ilə paylaş: