Qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish instituti

Bretton-
vud tizimi 
1940-
yy. o’rtalari 
–70-yy. 
boshi
Oltin dollar 
standarti 
Dollarga va oltinning dollardagi 
rasmiy 
narxiga 
nisbatan 
valyutalarning yuzaga kelgan bozor 
kurslari asosida qat’iy belgilangan 
valyuta kurslari 
Harakatlanuv
chi kurslar 
tizimi 
(Yamayka 
tizimi) 
1971 yildan 
dollarni 
oltinga 
konvertatsiyas
i bekor qilindi 
Ko’p valyutali 
standart 
Mintaqaviy valyuta guruhlari va 
DTT, EKYu, yevro, AQSH dollari 
hamda boshqa VKT doirasida o’zaro 
bog’liq, harakati boshqariladigan 
valyuta kurslari
 

10-ilova. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Valyuta munosabatlari 
Qarz va investitsiyalar berish 
Investitsiyalar 
Kapitalning kirishi
X 
I 
Z
M
A
T 
Q 
I 
L
A
D 
I 
Q 
A 
T
N
A
S
H
C 
H
I 
L
A
R 
Tashqi savdo
Xalqaro 
tashkilotlar 
Yuridik shaxslar 
Jismoniy shaxslar 
Ilmiy-texnik almashinuv 
Turizm 
va boshqalar 
Kapital migratsiyasining asosiy sabablari va xususiyatlari 
 
 
 
 

---

456 
11- ilova 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 


 
 
12-ilova.
 
Mustaqil ta’lim uchun vazifa 
1.
Valyuta bozorida 1 AQSH dollarining kursi 900 so’mdan 1000 so’mga
ko’tarildi. 
Bu eksport va import miqdoriga qanday ta’sir qiladi? 
2.
Faraz qilaylik, AQSH va Angliya valyutalarining almashuv kursi 2 doll.q1 f.st. 
AQSH da inflyatsiya sur’ati yiliga 3%, Angliyada esa -10%. 
Jamg’armani bu valyutalarning qaysi birida saqlash maqsadga muvofiq? 
3.
Quyidagi rasmda mamlakatning ma’lum davrda amalga oshirgan eksporti va 
importi nisbatlari ko’rsatilgan. 
Eksport- 
import
Import 
Eksport 
Daromadlar 
Kapitalni chetga chiқarish va boshқa mamlakatlarda korxonalar tashkil etish 
asosida kapital internatsionallashadi va transmilliylashtiriladi, 
transmilliy 
korporatsiyalar tashkil etiladi (TMK)
Kapitalni 
hozirgi 
vaqtda 
chetga 
chiqarish xususiyatlari: 
• yangi texnologiyalar sohasida bevosita 
investitsiyalarga ega ishlab chiqarish 
kapitali eksportlari miqyosi ortishi; 
• 
yuqori 
rivojlangan 
mamlakatlar 
tomonidan kapitalni tashqariga chiqarish; 
• 
rivojlanayotgan 
mamlakatlarning 
kapital eksportchilari sifatida ahamiyati 
ortishi 
TMK — bu: 
• ikki yoki bir necha mamlakatlarda 
shu’ba korxonalarini boshqaradi; 
• bir yoki bir necha markazlardan 
shu’ba kompaniyalari faoliyatiga 
ta’sir va aloqani ta’minlaydi. 
TMK
jahon savdosi tarkibini 
o’zgartiradi 
va 
uni 
o’z 
qiziqishlariga bo’ysundiradi. 

---

457 
Eksportning o’zgarmasligini va importning o’zgarishini qanday tushuntirish 
mumkin? Grafikning qaysi qismida mamlakat savdo balansining ijobiy samarasiga va 
qaysi qismida salbiy saldosiga ega bo’ladi? 
4. Ikkita bir xil matatsiklning bittasi Rossiyada ishlab chiqarilgan va narxi 4 mln.rub, 
ikkinchisi AQSH da ishlab chiqarilgan bo’lib narxi 2 ming doll. AQSH valyutasining 
nominal almashuv kursi 5000 rub 1 AQSH doll.ni tashkil etadi. Bunday holatda real 
almashuv kursi qanday bo’ladi? 
5. Yuqoridagi 8-masala Rossiya mototsikli narxi inflyatsiya tufayli 6 mln.rubl. bo’lib 
qoldi. Agar valyuta nominal kursi o’zgarmay qolsa, real almashuv kursi qanday bo’ladi? 
6. Quyidagi valyuta kurslarining qaysi biri O’zbekiston iqtisodiyoti nuqtai nazaridan 
so’mning to’g’ri kotirovkasi hisoblanadi. 
1000 so’m 1 AQSH doll. yoki 0,001 AQSH doll. 1 so’m.