146
3-fosfoqliserin turşusu fosfoqliseratmutaza (izomeraza sinifinə aiddir)
fermentinin təsiri ilə izomerləşərək 2-fosfoqliserin turşusuna çevrilir.
Sonra 2-fosfoqliserin turşusu enolaza fermentinin təsiri ilə bir su molekulu
itirərək yüksək eberjili maddəyə enol formaya 2-fosfoenolpiroüzüm turşusuna
çevrilir.
Bu reaksiyanın nəticəsində əmələ gələn enerjinin molekuldaxili paylanması
(bölünməsi) baş verir. Enerjinin çox hissəsi 2-fosfoenolpiroüzüm turşusunun
makroergik rabitəsində toplanır. Hansı ki, bu birləşmə hüceyrədə ən çox enerjiyə
malik olan (enerjini özündə toplayan) fosfatdır.
Sonrakı mərhələdə bu birləşmə piruvatkinaza fermentinin təsiri ilə 1 molekul
fosfat turşusu itirməklə enolpiroüzüm turşusuna, o, da öz növbəsində piroüzüm
turşusuna çevrilir.
Bu mərhələdə də ehtiyat enerji ATF-də toplanır. Qlükolizin ümumi
balansına nəzər salsaq görərik ki, bir molekul qlükozanın parçalanmasından iki
molekula süd turşusu və iki molekula ATF sintez olunur. Qliseraldehid-3-fosfatdan
CH
2
ADF ATF CH
2
CH
3
OH
C−O~P=O
Piruvatkinaza
C−OH C = O
O OH O O
C C C
OH OH OH
2-Fosfoenolpiro- Enolpiro- Piroüzüm
üzüm turşusu üzüm turşusu turşusu
OH
CH
2
−O−P=O
Fosfoqliseratmutaza
CH
2
OH
OH
(izomeraza)
OH
CHOH CH−O−P=O
O O OH
C C
OH OH
3-Fosfoqliserin 2-Fosfoqliserin
turşusu turşusu
CH
2
OH CH
2
OH
OH
CH−O−P=O
Enolaza
C—O~P=O + H
2
O
O OH O OH
C C
OH OH
2-Fosfoqliserin 2-Fosfoenolpiroüzüm
turşusu turşusu
147
piroüzüm turşusuna 2NADN + 2H
+
şəklində dörd elektron keçir. Ümumi şəkildə
bu proses aşağıdakı kimidir.
Qlükoza + 2ATF + NAD
+
+2F
m
+4ADF + 2NADN + 2H →
→ 2 Süd turşusu + 2ADF+2NADN + 2H +2NAD
+
+ ATF + 2H
2
O
Sağ və sol tərəfdə olan eyni molekulları ixtisar etdikdə tənlik aşağıdakı sadə
formaya keçir.
Qlükoza + 2F
n
+ 2ADF → 2Süd turşusu + 2ATF + 2H
2
O
Termokimyəvi proses nöqteyi nəzərinə görə bu ümumi tənlik iki yerə ayrılır.
Birincisi
qlükozanın
süd
turşusuna
çevrilməsi
-
ekaotermik
proses
mol
Coul
K
G
9
,
196
0
1
, ikincisi ATF-in biosintezi – endotermik proses
2F
n
+ 2ADF → 2ATF + 2H
2
O,
mol
Coul
K
G
1
,
61
0
2
mol
Coul
K
G
ATF
6
,
30
0
qəbul etsək, onda aşağıdakı kimi alarıq.
mol
Coul
K
G
G
G
5
,
138
6
,
61
9
,
196
0
2
0
1
0
Standart enerjinin
0
G
dəyişməsinin analizi göstərir ki, qlükozanın süd turşusuna çevrilməsi prosesində
ayrılan enerji
mol
Coul
K
G
9
,
196
0
2 mol ATF-in sintezini tam təmin edir. Ancaq
qlikogenelizdə bir molekul qlükozadan üç molekul ATF sintez olunur.
Qlikoliz və qlikogenoliz prosesində enerjinin istifadə effektivliyi (hansıki
ATF molekulunda toplanır) 35-40% təşkil edir. Enerjinin qalan istifadə olunmayan
60-65%-i isə istilik şəklində ayrılır.
Qlikoliz prosesi enerji nöqteyi nəzərincə az effektivdir, çünki orqanizm üçün
lazım olan enerjinin alınmasına çoxlu miqdarda karbohidrat istifadə edilir (sərf
edilir). Ancaq fizioloji nöqteyi nəzərincə qlikoliz sərfəlidir. Orqanizm öz
funksyalarını oksigen çatışmazlığı şəraitində də yerinə yetirməlidir. Həmçinin
qlikoliz prosesinin aralıq məhsulları orqanizmdə digər maddələrin biosintezi üçün
lazımlı materialdır.
5. Spirtə qıcqırma: Bir çox maya və mikroorqanizmlər üçün şəkərləri spirtə
qıcqırtma xarakterikdir. Bu prosesdə qlükoza son məhsul olaraq etil spirtinə və
karbon qazına parçalanır. Qlikozanın spirtə qıcqırma prosesi qlikoliz prosesinin
mərhələlərinə çox oxşardır. Ancaq son mərhələlərdə bəzi fərqli cəhətlər ayrılır.
Belə ki, piroüzüm turşusu ilk mərhələdə piruvatdekarboksilaza fermentinin təsiri
ilə dekarboksilləşərək asetaldehidə və CO
2
-yə parçalanır. Bu prosesdə piruvat-
dekarboksilaza fermenti onun koferment hissəsi tiaminpirofosfat (karboksilaza) və
Mg
2+
ionu fəallaşır.
Dostları ilə paylaş: |