Qida kimyasından mühazirələr. MƏRuzəÇİ: dos. Həşimov Xalıq Məhəmməd oğlu
Yüklə 86,67 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 5. Kodonlar və antikodonlar
136 Aminturşularının fəallaşmasında iştirak edən fermentlər spesifikdir. Bunlara misal tirozin – dRNT – sintetazanı, leysil rRNT – sintetazanı, qlisil – dRNT – sintetazanı və qeyrilərini göstərmək olar. İkinci mərhələdə fəallaşmış aminturşuları (-at) daşıyıcı ribonuklein turşuları (dRNT) ilə ribosomlara aparılır. Fəallaşmış aminturşusu dRNT nukleotidinin ribozası hesabına (3-cü karbonla) mürəkkəb efir tipli rabitə ilə birləşir: Daşıyıcı RNT-lər də spesifikdir. Hər aminturşusunun özünün daşıyıcı RNT- si (dRNT) vardır. Bunların çoxunun quruluşu müəyyən edilmişdir. Valinin daşıyıcı RNT-nin birinci quruluşu akad. A. A. Bayevin rəhbərliyi ilə öyrənilmişdir. Daşıyıcı RNT-nin yeni növü – kvadruplet dRNT-də müəyyən edilmişdir (D. Ridll və C. Kerbon). Bu növ dRNT mutasiya nəticəsində genetik mətndə pozğun- luq baş verdikdə əmələ gəlir və yaranan səhvliyi düzəldir. DNT-də baş vermiş pozulma prosesinin düzəlməsi r e p a r a s i y a adlanır. Ribosomlarda məlumat RNT-nin (mRNT) göstərişi ilə dRNT-lərlə gətirilmiş fəallaşmış aminturşuları müəyyən ardıcıllıqla peptid rabitəsi ilə birləşməklə poli- HC=N O ││ O N C CH H H HC ║ ║ ║ d RNT ─ ─ ─ O~P O 5 CH 2 ─ │ │ ─ ─ ─ ── HC CH N C N ║ C ─ C O ││ O OH │ O=C ─ ─ CH R │ NH 2 Aminoasil – d RNT F ─ ─ ─ AMF~CO CH R + dRNT + AMF + F │ NH 2 137 peptid zənciri əmələ gətirir. Peptid rabitəsinin əmələgəlmə prosesi t r a n s p e p t i d a s i y a adlanır. Polipeptid zəncirinin sintezi aminturşularında azotdan karbona tərəf istiqamətində aparılır. Ribosomlarda aminturşularının birləşmə prosesinin başlanmasına i n i s i a - s i y a, polipeptid zəncirinin uzanmasına isə p r o l o n q a s i y a (və ya e l o n q a - s i y a) deyilir. Ribosom iki: iri və xırda subvahiddən ibarətdir. İri subvahiddə (50S) iki rRNT (5S və 23S rRNT) və 34 müxtəlif zülal, kiçik sübvahiddə (30S) isə bir rRNT (16S rRNT) və 21fərdi zülal vardır. Məlumat RNT-si xırda subvahidlə birləşir, polipeptid zənciri isə iri subvahiddə əmələ gəlir. Sonuncuda iki sahə: peptidil (R- sahəsi) və aminoasil sahəsi (A-sahəsi) vardır. Peptidil sahəsində d o n o r s a h ə s i və aminoasil sahəsinə a k s e p t o r s a h ə s i də deyilir. Aminoasil-dRNT əvvəlcə A sahəsi və sonra keçib R sahəsi ilə birləşir. Bu prosesə, yəni aminoasil- dRNT-nin A sahəsindən R sahəsinə keçməsinə t r a n s l o k a s i y a deyilir. Amin-turşuları translokasiya zamanı bir-birilə birləşir, polipeptid zənciri əmələ gətirir. Bu proses prolonqasiya zamanı quanozintrifosfatın (QTF) iştirakı ilə xüsusi zülallar (U-amili) kataliz olunur. 5. Kodonlar və antikodonlar: Polipeptid zəncirlərində aminturşularının düzülmə ardıcıllığı məlumat RNT-sindəki və daşıyıcı RNT-lərdəki tripletlərlə Çarqaf qaydası ilə kodon və antikodonlarla nizamlanır. Bu tripletlər (və ya kodlar) DNT və RNT-lərdə ardıcıl birləşmiş üç nukleotiddir. Nukleotidlərdə azotlu əsaslar- dan əsasən adenin (A), quanin (Q), sitozin (S), timin (T) və urasil (U) iştirak edir. Cədvəl Aminturşuların kodonları Aminturşular Kodonlar Alanin QSU, QSS, QSA, QSQ Arginin SQU, SQS, SQA, SQQ, AQA, AQQ Asparagin AAU, AAS Asparagin turşusu QAU, QAS Sistein UQU, UQS Qlütamin turşusu QAA, QAQ Qlütamin SAA, SAQ, QQA, QQQ HN─ CO HN─ CO H 2 N COOH CH 2 NH 2 │ │ +NAD∙H 2 │ │ + H 2 O │ │ + H 2 O │ CO CH OC CH 2 OC CH 2 CH 2 + NH 3 +CO 2 │ ║ ─ NAD │ │ │ │ │ HN ─ CH HN─ CH 2 HN ─ CH 2 COOH Urasil Dihidrourasil Ureidalanin β-Alanin turşusu Yüklə 86,67 Kb. Dostları ilə paylaş:
|