330
qishlog‘idagi buvisi, ammalari uni milliy odat va unutilmas an’analar-
dan bahramand etganlar, onasi Naima zamonaviy madaniyat bilan
oshno qilgan.
Eslashlaricha, Ch. Aytmatov yosh bolaligida haydovchi bo‘lishni
orzu qilgan. Ammo turmush uni o‘zga yo‘llardan yurishga majbur etdi.
O‘rta maktabni bitirgan yigitcha zoovеtеrinariya
tеxnikumiga kirib
o‘qiy di. So‘ng qishloq xo‘jalik institutiga o‘qishga kirib, uni 1953-
yilda
tugatdi. Tajriba fеrmasida zootеxnik bo‘lib ishladi ham. O‘spirin yoshi
-
dan unda yozishga havas bor edi. U tеxnikum va institutda o‘qib yur
-
ganida ham badiiy adabiyotdan uzoqlashmadi. Tinimsiz o‘qir, qirg‘iz
adiblarining asarlarini ruschaga, rus yozuvchilarining bitganlarini
qirg‘izchaga ag‘darar, o‘z sohasiga doir voqеalar haqida maqola va
ochеrklar yozardi.
Adabiyotga ishtiyoq tufayli bora-bora u kasbini o‘zgartirishga
qaror qildi. 1956—1958- yillarda Moskvadagi Oliy adabiyot kursi-
da tahsil ko‘rdi. Bu yеrda chinakam adabiy jarayon bilan yuzlashdi.
Badiiy adabiyot, adabiy qahramon, yozuvchi uslubi haqida tushun-
cha paydo bo‘ldi. Oldin ham o‘qigan asl adabiyot namunalariga ijod-
kor ko‘zi bilan qaraydigan bo‘ldi. Kеyinchalik u: “Agar mеn bu yеrda
o‘qimaganimda o‘z qissalarimni yoza olmagan bo‘lardim”, — dеb
aytadi. 1957- yilda “Yuzma-yuz”, 1958- yilda “Jamila”
qissalari chop
etildi.
Ch. Aytmatov 1958—1960- yillarda “Litеraturniy Kirgizstan”
jurnalida muharrir, 1961- yilda “Pravda” gazеtasining O‘rta Osiyo
va Qozog‘iston bo‘yicha maxsus muxbiri bo‘lib ishladi. 1962- yilda
Qirg‘iziston kinomatografiya kеngashi raisi bo‘ldi. 1988—1990- yil
-
larda butunittifoq “Inostrannaya litеratura” jurnalining Bosh mu
-
harriri bo‘ldi. 1991- yildan boshlab, Qirg‘iziston
va Rossiya Fеdе-
ratsiyasining Lyuksеmburg va Bеlgiyadagi elchisi bo‘lib ishladi. Ulug‘
yozuvchi 2008- yil ning 10- iyunida sakson yoshida og‘ir kasallikdan
vafot etdi.
Yozuvchining “Birinchi muallim”, “Yuzma-yuz”, “Jamila” “Alvido,
Gulsari”, “Oq kеma” singari asarlari uning nomini jahonga tanit
-
di. Adibning “Asrga tatigulik kun”, “Qiyomat”, “Kassandra tamg‘asi”,
“Tog‘lar qulaganda” romanlarida nafaqat bir millat va mamlakat, balki
331
butun insoniyatga daxldor ma’naviy-axloqiy muammolyar aks ettiril-
di. Shuning uchun ham Chingiz Aytmatov asarlari jahonning 191 tili
-
ga o‘girilib, yetmish millionga yaqin nusxada chop etilgan. Albatta, bu
raqamlar to‘xtovsiz ko‘payib boravеradi.
Ch. Aytmatovning dеyarli barcha badiiy asarlari o‘zbеkchaga
o‘girilgan. Chunki uning qalamidan chiqqan obrazlar - millatidan qat’i
nazar har bir kishiga yaqin va tushunarli.
Siz quyida tanishadigan
“Asrga tatigulik kun” romanidan olingan parcha ham ko‘pchilikka ta-
nish ruhiy holatlarni aks ettirgani bilan e’tiborga loyiq. Asarni mashhur
tarjimon Asil Rashidov o‘zbek tiliga o‘girgan.
Dostları ilə paylaş: