Q.Ş. Kazimov seçİLMİŞ ƏSƏRLƏRİ 10 cilddə Q.Ş. Kazimov seçİLMİŞ ƏSƏRLƏRİ

2-ci şəxs təkdə –  

bağır basğıl

   (42),  

ava çıxğıl

  (37), 

avımı   bozma

  (47

),  (sən)  aradan   çıqğıl

    (82),  

Oğuzı 

sındırğıl;

 (117) 

3-cü şəxs təkdə – (

anam mənim içün) gög geyüb, qara 

sarınsun

  (76),  

(mənim)  qanım  (Aruza)  qomasun

    (126), 

qırımım (Qazan) olsun;

 (126)

1-ci   şəxs   cəmdə   –  

xoş   keçəlim

  (47),  

(Sənünlə)  gürəş 

tutalım

  (55),  

kəsim   kəsəlim  

(113),    

aradan  (Beyrəgi) 

götürəlim

 (125), 

qanın alalım;  (

126)

2-ci   şəxs   cəmdə  

–   (məni)   yolımdan   ayırman

  (113), 

(ayağına)  ət   tuşağın   urın

  (

evləndirin

  –   mənasında)   (113), 

başınuz yarağın görün

 (121). 

1-ci şəxsin təkində  

–ayın, -ayım

,   cəmdə  

–alum, -əlim 

şəkilçiləri   arxaik rəng almışdır, az işlənir (-

əyin  

forması). 2-ci 

şəxsin təkində işlənən 

–ğıl 

 şəkilçisi şivələrdə məhdudlaşmışdır. 

2-ci şəxsin cəmində işlənən  

-man (ma+n)

 şəkilçisi  bu gün də 

olduğu kimi Cəbrayıl rayonu Soltanlı kənd şivəsində işlənmək-

dədir.(23, 170-184)

Xəbər   şəklində.  

Feli   frazeoloji   vahidlərin     böyük   bir 

qisminin   xəbəri   felin   bu   şəklində   işlənmişdir.

 

Frazeoloji   vahid 

tərkibində xəbər şəklində olan fellər, başlıca olaraq, aşağıdakılar-

dan ibarətdir

:

  Saldı  

-  

boyına   saldı

    (37),

  toqındı   -  

(qulağına)  

səs 

toqındı

 (41),

 qatmışdır - 

(evini) 

bir-birinə qatmış(dır

),

 verdilər 

- 

(buğayı) 

qoyu verdilər 

(buraxdılar)

 

 (36)

, sımadı - 

(anasının

) 

sözin sımadı

 (40)

, dəpdi - 

(kafərlər

) at dəpdilər, boyladı 

- 

boy 

boyladı

 (42)

, soyladı 

- 

soy soyladı

 (42)

, endirdi -

 

baş endirdi 

(42)

, gəlməz  

-  keçimcə  

gəlməz (mana),   qaxarlar -

 

başıma 

qaxınc qaxarlar

 (47)

, girdi – (

ikisi bilə) 

yola girdi

, (bazırganlar) 

yola girdilər 

(46), 

 tağlarsan - bağrmla

 

yürəgim 

(nə)

 tağlarsan 

(47), 

saldılar 

- 

at saldılar

 (52), (Qazana) 

adam saldılar

, (təkur) 

adam   saldı

  (yəni   göndərdi)   (117),  

gördilər   -  yol-yarağın 

gördilər

  (53)

, işlədin -  ərlik işlədin,  ısırdı -  

(yigit)  

barmağın 

ısırdı

 (dişlədi), 

 dökdi - qan dökdi, 

(qarıcuq anan) 

qan-yaş dökdi 

(76),  

gözinin   yaşın   dökdi,

 

axtardı  

-  

adam   axtardı  

(özü   ilə 

döyüşə bilən istədi),

 qodı - 

(oğlana) 

ad qodı, götürdi 

– (qara) 

başım götürdüm

   (sana gəldim)   (baş götürüb gəlmək və ya 

320

---

getmək)

,  

(oğuz bəgləri) 

əl götürdilər, bindi - 

(bəglər həb) 

ava 

bindi,   qaynadı -  

(Beyrəgin)  

qanı qaynadı, qaxınc edərlər – 

başuma qaxınc, yüzimə toxınc edərlər, girdi - 

(qızın incə) 

belinə 

girdi, endirdi - baş endirdi, basdı - bağır basdı

 (56)

, gördi – 

dügün   yarağın   gördi

  (57),

  yırtdı   -  yaqasın   yırtdı,   geydi   - 

(Banıçiçək) 

qaralar geydi

 (58)

, şükr eylədi - allaha şükr eylədi, 

qara oldı -  toyın, dügünin qara oldı, yandı -  yandı bağrım, 

göynədi -  göynədi içim

  (60)

, qoyulubdır -  yürəginə qaynar 

yağlar qoyulubdır

,  

sarsılubdır -  qara bağrın sarsılubdır

  (62)

, 

toldı   -  

(qara   qıyma)  

gözləri   qan-yaş   toldı

  (62),

  aldınuz   - 

(bənim

) başım-beynim   aldınuz

  (82)

, çaldılar -  

(Oğuz bəgləri) 

əl-ələ çaldılar

 (63)

, verdi - tənri

 (mana) 

yol verdi, almış - 

(on 

parmağını)  

souq   almış,   yırtdın   -  yanağın   yırtdınmı,   keçdi   - 

(Beyrək)  

suçından keçdi

  (67)

, dökdinmi -  

(acı)  

yaş dökdinmi

, 

çökdi -  diz çökdi

  (69)

, qazanıbdır -  ad qazanıbdır,   duşaq 

oldun - mana (

sən yaman yerdə) 

duşaq oldun

 (70),

 basıldı - 

yağı   basıldı,     gəzdirdi   -  

(sağlan   solına)  

göz   gəzdirdi

  (72), 

çıqardı, geydi - 

(bəg oğulları) 

ağ çıqardı, qara geydi, tuta bil-

məz - 

(dəxi sənin)  

yerin tuta bilməz, görməz oldı - görər gözi 

görməz oldı, tutmaz oldı -  tutar əli tutmaz oldı,   qılmaq - 

(yarligümə)  

şükr   qılmaz

  (79),  

qıymaq

 

–   canımı   qıya   bilməm 

(82), y

olmaq 

-   

saçın yolarmısan

 (82), 

çaldı - əlin əlinə çaldı, 

qorxutdum –  gözini qorxutdum

  (80)

, sığınmaq -  

(tar ətünə, 

gen)  

qoltuğına   sığunı

  (gəlmişəm)   (87

),    boşaldı

  -    

taraqlığı 

boşaldı, mavıldı - gedisi mavıldı, yaqmaq - 

(eşqi ilə) 

oda yaqar 

(88), 

qalmaq -

 

dəvə əlində qalmışdı

 (93), 

diləmək

 - 

ər dilədi 

(94),  

tar olmaq

  - (yalan)  

dünya başına tar oldı

,  

  oynadı  - 

yürəgi oynadı, gördi -  düş gördü

  (yuxu),  

aldım  

- (Dədə Qor-

qutdan

)   ögüt   aldım,   kəsdi   -  yol   kəsdi,     qusdurdı   -  

(Aruz 

qocaya)  

qan   qusdurdı,   saldılar   -  

(ayağın)   t

oprağına

  (məni) 

saldılar  

(103),  

aldın  

-   (qardaşın)    

qanın   aldın,   qurtardın   - 

(Qalın Oğuz bəglərini)  

bundan qurtardın,     baturdın -  

(alplar 

içində bizi qusqunımızdan) 

balçığa baturdın

 (105)

, qopdı - 

(nə-

lər)  

qopdı

  (mənim)  

başıma

  (106),  

çıqdı   -  ayaq   yoluna   çıqdı 

(111),

   aradı -  

(anasının)  

dilin aradı, çıqardı -  il çıqarmadılar 

(121), 

geyib

-

sarındılar -

 

qara geyüb gög sarındılar

, 

 basmadı 

-

  (Beyrək) 

ətməgün basmadı

 (126)

, verdi – (

sənin)  

yolında baş 

321

---