Ġqtisadi və Siyasi Elmlər Jurnalı
Yüklə 2,17 Mb. Pdf görüntüsü
|
105 İqtisadi və Siyasi Elmlər Jurnalı. № 4 (9) 2017 təmsilçilik verilməli, Abxazlara Gürcüstan konstitusiyasında abxaz xalqının dili, mədəniyyəti və milli dəyərlərinə qarşı qərarları veto etmək haqqı verilməli, Qali və Oçamçira sərbəst ticarət bölgəsi yaradılmalı idi və s. Lakin bu təklif də Abxaziya tərəfindən rədd edilir. 08.08.2008 tarixi Abxaziya münaqişəsinin eskalasiya dövrü, eləcə də Rusiya-Gürcüstan münasibətlərdə gərginliyin kuliminasiya mərhələsi hesab edilməlidir. Həmçinin 2007-ci ildə Putinin ilk dəfə iştirak etdiyi Münhen Təhlükəsizlik Konfransında ―təkqütblü dünya sisteminin qəbul edilməz olduğunu, bundan sonra çoxqütblü bir sistemin olacağını‖ bildirməsi [13], ―5 günlük müharibə‖ ərəfəsində gedən siyasi proseslər Rusiya ilə ABŞ arasında ―mini soyuq savaş‖ kimi də dəyərləndirilməlidir. Çünki müharibədə məqsəd yalnız separat rejimlərin müstəqilliyini elan etmək, tanımaq deyil, əsasən Qafqazda, ümumiyyətlə regionda itirilmiş mövqeyi geri qaytarmaqdan ibarət idi. 2004-cü ildə NATO-nun yeni genişlənmə prosesi ilə Latviya, Litva, Estoniyanın təşkilata daxil edilməsi, ardından Avropada inteqrasiya proseslərinə inadla qatılmaq istəyən Gürcüstanda, Ukraynada rəngli inqilablar artıq regionda Rusiyanın ABŞ tərəfindən öz sərhədlərinə doğru sıxışdırılması anlamına gəlirdi. Rusiya üçün Gürcüstanın, Ukraynanın NATO-ya üzvlüyü ilə ABŞ-ın Türkiyədə Yupiter raketlərinin yerləşdirməsi arasında demək olar ki, heç bir fərq yox idi. Bu baxımdan ―5 günlük müharibə‖ Rusiya üçün bölgəyə qayıtmaq yolunda önəmli addım hesab edilir. Müharibə gedişində Abxaziya və Cənubi Osetiyanın müstəqilliyi Rusiya tərəfindən tanınır. Bunun qarşılığında ABŞ Rusiya ilə Polşada və Çexiyada yerləşdirmək istədiyi nüvə başlıqlı raketlərlə bağlı danışıqlar prosesini birtərəfli qaydada dayandırdı və o zamanki xarici işlər naziri Condeelezza Rice Polşaya razılaşma əldə edildi. Eyni zamanda 2009-cu ildə ABŞ ilə Gürcüstan arasında bir sıra sahələri əhatə edən Təhlükəsizlik Paktı imzalandı. Hətta ABŞ prezident seçkiləri zamanı namizədlərdən McCain seçiləcəyi halda Qərb ölkələri ilə birlikdə Çeçenistan və digər Rusiya tərkibindəki muxtariyyətləri tanıya biləcəklərini ifadə etdi. Bu proseslər gedişində 2012-ci ildə Gürcüstanda Saakaşvili hakimiyyətinin sona yetməsi və rus yönümlü hökümətin qurulması, 2014-cü ildə Ukraynada baş verən proseslər, Krımın ilhaqı regionda gedən soyuq müharibədə ABŞ-ın qalib gəldiyini deyil, Rusiyanın uduzmadığını bizə göstərdi. Artıq 201-ci ildə Rusiya regionda öz nüfuzunu bərpa edib, ―yaxın çevrə‖ maraqları istiqamətində yürütdüyü siyasət öz effektini verib və növbəti hədəf ―Avrasiyaçılıq‖ ideyalarını reallaşdırmaqla yenidən super güc statusuna yiyələnmək olacaq. 106 İqtisadi və Siyasi Elmlər Jurnalı. № 4 (9) 2017 Abxaziya münaqişəsi də Rusiyanın Cənubi Qafqazda nüfuz mücadiləsinin bir hissəsi kimi dəyərləndirilməlidir. Heç bir halda bu separatçı rejim müstəqil dövlət ola bilməz, dünya dövlətləri tərəfindən, BMT tərəfindən tanına bilməz, Kosovo modeli ilə müqayisə oluna bilməz. Münaqişə ilə bağlı Abxazlar hesab edir ki: onların qədim tarix malik dövlətçilik ənənələri var, gürcülərlə qohum olmayan xalqdır, fərqli adətlərə sahib, fərqli dil ailəsinə mənsubdurlar; SSRİ dövründə qəbul edilən Konstitusiya qaydalarını əsas tutaraq Abxazlar ya Gürcüstandan tam ayrı müstəqil dövlət olmalıdır, ya da federasiya formasında birləşməlidir [14]. Lakin abxazların bu fikirlərinə qarşı əsaslı arqumentlərlə çıxış etsək, aşağıdakı qənaətə gəlmək mümkündür: Hər bir etnos hesab edir ki, yalnız suveren dövlətə malik olmaqla mədəniyyətini, mənəvi birliyini qoruya bilər. Nəzərə alsaq ki, hal hazırda dünyada təxmini hesablamalara görə 5000-dən çox etnos yaşayır, bu etnosların da təbii ki, özlərinə məxsus adətləri, dini baxışları, tarixçilik ənənələri var, o zaman bütün etnosların öz suveren dövlətlərini qurmaq arzularının gerçəkləşməsi utopiyadan başqa bir şey deyildir. SSRİ dövründə müxtəlif dövrlərdə (1924, 1936, 1977) 3 konstitusiya qəbul edilib və sonradan birlik respublikalarının qəbul etdiyi konstitusiyalar bu konstitusiyaya uyğunlaşdırılıb, sonuncu 1977-ci il konstitusiyasının 85-ci maddəsinə əsasən Abxaziya Gürcüstan tərkibində muxtar respublikadır, bu aspektdən yanaşsaq, həmin dövrdə SSRİ ərazisində Abxaziya xaric 19 muxtar respublika statusuna malik subyekt var [15]. Abxaziyada yaşayan əhali prizmasından məsələyə nəzər salsaq, 1930-cu illərdən etibarən bölgədə gürcüləşdirmə siyasəti həyata keçirildi, bu bir baxımdan abxazların xeyrinə sayıla biləcək arqument hesab edilsə də, əhalinin etnik tərkibinin dəyişdirilməsi birbaşa SSRİ-nin bu bölgədə etnik münaqişəyə zəmin yaradan addımı kimi dəyərləndirilməlidir. Çünki Sovetlər birliyində sərhədlər ərazidə yaşayan xalqların tarixinə, adət-ənənələrinə, dilinə, mədəniyyətinə uyğun deyil, ―mərkəzin‖ maraqları baxımından müəyyənləşdirilmişdir. Hal hazırda Abxaziya münaqişəsi nəticəsində bölgədə yaşayan 150 min məcburi köçkün məsələsi əsas predmetlərdən biridir, çünki bölgədə keçirilən referendum, seçkilər zamanı və hər hansı bir Yüklə 2,17 Mb. Dostları ilə paylaş:
|