Radioeshittirish

Televidenie – bu faqat teleko‘rsatuv emas. Teleko‘rsatuvlarni amalga oshirish prinsipi radioeshittirishlar sxemasidan katta farq qilmaydi. Farqi shundaki, uzatuvchi qurilmada yuqori chastotali tebranishlar faqat tovush emas, tasvir signallari bilan ham modullashtiriladi. Buyumlarning tasvirini elektr signallariga aylantirish ikonoskop deb nomlanuvchi elektron nurli trubka orqali amalga oshiriladi. Qabul qiluvchida olingan signallarni ko‘rinuvchi tasvirga aylantirish vakuumli elektron nurli trubka – kineskop yordamida amalga oshiriladi.
Aloqa yo‘ldoshlaridan foydalanish teleko‘rsatuvlarni Er sharining istalgan nuqtasiga uzatish va qabul qilish imkonini beradi. Bundan tashqari meteorologik yo‘ldoshlar kosmosda Erga uning tasvirini uzatadi. Meteorologlar olingan tasvirlar yordamida uzoq muddatli ob-havo ma’lumotini ishlab chiqishadi. SHuni ta’kidlash lozimki, yo‘ldoshni kosmosning biror nuqtasiga joylashtirish uchun elektr aloqalar Xalqaro uyushmasidan ruxsat olish zarur.


Televidenie vatani – Toshkent. Televizorlarning birinchi namunasi bizning vatanimizda ixtiro qilingan. 1928 yilda toshkentlik ixtirochilar B.Grabovskiy va I.Belyanskiylar elektron nur yordamida harakatlanayotgan tasvirni uzatadigan va qabul qiladigan apparat – “radiotelefon”ni yaratishadi. SHu yilning 4 avgustida bu sodda televizor ishlab turgan holda namoyish qilinadi, lekin bu ixtiroga o‘sha paytda etarlicha e’tibor berilmaydi. O‘zbekistonda birinchi teleko‘rsatuv 1956 yilda 5 noyabrda amalga oshirilgan. Hozir eng zamonaviy texnika va texnologiyalar bilan jihozlangan O‘zbekiston televideniesi faoliyat ko‘rsatadi. 1985 yilda qurib bitkazilgan “Toshkent” teleminorasining balandligi 375m, “Ostankino” teleminorasining balandligi esa 540 m ni tashkil etadi.
Haqiqatan ham, XX asr buyuk ixtirolar asri. Telefon kommutatorlari ham shu asrda ixtiro qilindi. XXI asr-chi? Qiyoslab bo‘lmaydigan darajadagi o‘zgarishlar asri. Bugungi kunda uyali aloqa vositalari, elektron pochta, Internet aloqa tizimi kundalik turmushimizning ajralmas qismiga aylanib qolgan. Bu tizimlarning ish prinsipi ham dastlabki radiotelefon aloqadan keskin farq qilmaydi, faqat ular fan-texnikaning so‘nggi yutuqlari, kompyuter dasturlari va kosmik yo‘ldoshlar orqali amalga oshiriladi. Stansiyalararo yo‘nalishlarda tarmoqlar optik tolali aloqa vositalariga o‘tkazilmoqda. Abonentlarning jahon telefon tarmog‘iga chiqishini hamda ikkitomonlama xalqaro teleko‘rsatuvlarni ta’minlaydigan raqamli kosmik telefon stansiyalari faoliyat ko‘rsatmoqda.
Mobil aloqa baza stansiyalarining quvvati ham yildan yilga ortib boryapti.
Demak, teleko‘rsatuvlar yoki radioeshittirishlar, mobil aloqalar bizga etib kelgunigacha murakkab jarayonlarni “boshidan kechirib”, juda ham olis yo‘lni “bosib o‘tishar” ekan. Ularni bizning e’tiborimizga havola qilayotgan, “ekran ortida” mehnat qilayotgan mutaxassislar – kimlar?
Ular tele-, radiostansiyalarda, mobil aloqa baza stansiyalarida signallarni uzatish va qabul qilish, ularga ishlov berish, apparaturalarni ishga tayyorlash, texnik xizmat ko‘rsatish, ta’mirlash ishlaridan tortib, ovoz yozish, tasvirga olish, tasvir hamda aloqa sifatini ta’minlash, translyasiyalarni amalga oshirish, tele-, video-, radioapparaturalarni, maxsus yoritish apparatlarini sozlashgacha bo‘lgan ishlarni bajarishadi. Eng asosiysi – har qanday aloqaning texnik sifatini ta’minlashga xizmat qilishadi. SHuning uchun ham ulardan radiofoniya – radiotexnikaning eshittirish sifatini yaxshilash bilan shug‘ullanadigan bo‘limini yaxshi bilish talab etiladi.

Radio to'lqinlari birinchi bo'lib nemis fizigi tomonidan aniqlangan va o'rganilgan Geynrix Xertz 1886 yilda. Birinchi amaliy radio uzatgich va qabul qiluvchilar 1895–1896 yillarda italiyalik tomonidan ishlab chiqilgan Guglielmo Markoniva radio 1900 yilda tijorat maqsadlarida ishlatila boshlandi. Foydalanuvchilar o'rtasida shovqinlarni oldini olish uchun radio to'lqinlari emissiyasi qonun bilan tartibga solinadi va xalqaro tashkilot tomonidan muvofiqlashtiriladi. Xalqaro telekommunikatsiya ittifoqi (ITU) da chastota diapazonlarini ajratadi radio spektri turli xil foydalanish uchun.

Radio uchun AM va FM modulyatsiyalangan signallari. AM (amplituda modulyatsiya) va FM (chastota modulyatsiyasi) turlari modulyatsiya (kodlash). Dastur materialining tovushi, odatda a radio studiyasi, modulyatsiya qilish uchun ishlatiladi (o'zgaradi) a tashuvchi to'lqin aniq chastotani, keyin translyatsiya.

FM radiosining elektromagnit spektrdagi holati

1980-yillarning oxirida qurilgan 35 kVt quvvatli tijorat radioeshittirish vositasi. Bu FM radiostantsiyasiga tegishli KWNR yilda Xenderson, Nevada va 95,5 MGts chastotada efirga uzatiladi.