Rauf Məlikov Nizami İbrahimov MƏKTƏBLİNİn tarix lüĞƏTİ
Yüklə 4,42 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- "Verden qırğını"
- Verden müqaviləsi
- Versal sülh müqaviləsi
- Vespuççi Ameriqo
400
ərazi hissəsi olan dojun başçılıq etdiyi ticarət respublikası idi. 1797-ci ildən 1866- cı ilə kimi Avstriya imperiyasının əyaləti (1805 - 15-ci illərdə I Napoleonun tabeliyində olması istisna edilməklə) idi. 1866-cı ildə İtaliya krallığının tərkibinə daxil olmuşdur.
- Birinci Dünya müharibəsi dövründə - 1916-cı il fevralın 21-dən dekabrın 21-dək keçirilmiş hərbi əməliyyat. Verden şəhəri rayonunda 5-ci Almaniya ordıısu fransız qoşunları cəbhəsinin dar sahəsini yarıb keçməyə cəhd göstərdi, lakin ciddi müqavimətlə üzləşdi. Alman qoşunlarının Verden üzərinə təzyiqləri 1916-cı ilin mart - iyun aylarında general Brusilovun komandanlığı altında rus qoşunları tərəfindən Şərq cəbhəsinin yarılması ilə zəiflədildi. İngilis və fransız qoşunları iyul ayında Somma çayı üzərində əks- hücuma başladılar və ingilislər burada tarixdə ilk dəfə tanklardan istifadə etdilər. 1916-cı ilin dekabrında fransız qoşunları vəziyyəti əsasən bərpa etdilər, alman qoşunları müdafiəyə keçmək məcburiyyətində qaldı. Hər iki tərəf uzunsürən amansız döyüşlər zamanı "Verden qırğını"nda böyük itkilərə məruz qaldı - bir milyon nəfərədək (600 min - almanlar, 358 min - fransızlar) döyüşçü həlak oldu.
- Böyük Karl imperiyasının bölüşdürülməsi haqqında 843-cü ildə Verdendə imzalanmışdır. Müqaviləyə əsasən, Frank imperiyası Böyük Karlın nəvələri Lotar (İtaliya, Reyn və Rona çayları boyunu, sonralar - Lotaringiyanı), Daz Karl (Reyndən qərbdə olan torpaqları) və Alman Lüdovik (Reyndən şərqdəki ərazini) arasında bölüşdürüldü. Əslində, bu bölünmə ilə üç böyük dövlətin - İtaliya, Fransa və Almaniyanın əsası qoyuldu.
- dövlətin xeyrinə tutulan məcburi ödəmələr. Vergili Maron Publi (e.ə. 70 - 19) - məşhur Roma şairi; on il ərzində özünün ən iri əsərini - "Eneida" qəhrəmanlıq poemasını yaratmışdır. Poema troyalı Eneyin səyahətlərindən bəhs edir. Vergili poemada cəsurluğu, vəzifəyə sədaqətli olmağı, böyüklərə hörmət etməyi tərif edir. "Eneida" təntənəli və melodik şerlə yazılmışdır. "Eneida" Qədim Roma klassik şerinin zirvəsidir. "Eneida"dan başqa, Vergili "Bukoliki" və "Georgiki" poemalarını da yazmışdır. Vergili Roma poeziyasının "qızıl əsr"ində yazıb-yaratmışdır. Versal - müasir Fransada Paris yaxınlığında şəhər. 1682 - 1789-cu illərdə Fransa krallarının iqamətgahı. Kral XIV Lüdovik sarayını narahat Parisdən paytaxtın 18 km-liyində zövqlə tikilmiş Versal sarayına köçürmək qərarına gəldi. Versal XVII - XVIII əsrlər Fransa klassisizmi üslubunda tikilmiş ən böyük saray- park ansamblıdır. Versala əsas saray (1682-ci ildə inşa edilib), Böyük Trianon sarayı (1687), hovuzları, fəvvarələri, heykəlləri olan daimi park daxildir; peyzaj parkında Kiçik Trianon sarayı (1764) yerləşir. Versal sülh müqaviləsi (1919) - Birinci Dünya müharibəsinə yekun vuran müqavilə. 1919-cu il iyunun 28-də Versalda bir tərəfdən qalib dövlətlər - ABŞ, İngiltərə, Fransa, İtaliya, Yaponiya, Belçika ilə, digər tərəfdən məğlub dövlət - Almaniya arasında imzalanmışdır. Versal müqaviləsinin şərtlərinə görə, Almaniya
401
Elzas və Lotaringiyanı Fransaya, Malmedi və Eypen dairələrini Belçikaya, Sileziyanın bir hissəsini Çexoslovakiyaya, Poznanı Polşaya, Pomorye və s. əraziləri Prussiyaya verirdi; Dansiq (Qdansk) "sərbəst şəhər" elan edilirdi, Memel (Klaypeda) şəhəri isə 1923-cü ildə Litvaya birləşdirildi. Mübahisəli ərazilərin bir hissəsində dövlət mənsubiyyətçiliyi barəsində rəy sorğusu keçirildi. Saar vilayəti 15 il müddətinə Millətlər Cəmiyyətinin idarəçiliyinə verildi, sonra isə onun taleyi rəy sorğusu yolu ilə həll olunmalı idi. Hərbsizləşdirilmiş. Reyn bölgəsi yaradıldı. Almaniyanın müstəmləkələri əsas qalib dövlətlər arasında bölüşdürüldü (bax: mandat sistemi). Almaniyanın quru qoşunları 100 min nəfərlik döyüşçü ilə məhdudlaşdırıldı, onun hərbi donanması batırıldı, silahlar sahəsində də məhdudiyyətlər qoyuldu. Almaniya reparasiyalar ödəməyi öhdəsinə götürdü. Millətlər Cəmiyyətinin statusu da Versal müqaviləsinin ayrılmaz hissələrindən oldu. ABŞ həmin müqaviləni ratifikasiya etmədi və Almaniya ilə 1921-ci ilin avqustunda təxminən buna müvafiq, amma Millətlər Cəmiyyəti haqqında maddə olmayan xüsusi müqavilə imzaladı. Versal - Vaşinqton sistemi - qalib dövlətlər - başlıca olaraq Böyük Britaniya, Fransa, ABŞ və Yaponiya tərəfindən Birinci Dünya müharibəsindən sonra yaradılmış sülh sistemi. Versal - Vaşinqton sisteminin əsasını Versal sülh müqaviləsi (1919) və Almaniyanın keçmiş müttəfiqləri ilə bağlı və 1921 - 22-ci illərdə Vaşinqton konfransında imzalanmış sazişlər təşkil edirdi. Sazişə əsasən, Yaponiya qoşunlarını Çinin Şandun əyalətindən çıxarırdı, ABŞ və İngiltərə isə vəd verirdilər ki, hərbi-dəniz bazalarını Yapon adalarına 5 min km-dən yaxın məsafədə yerləşdirməyəcəklər; ABŞ, İngiltərə və Yaponiya Çinə "bərabər imkanlar" prinsipini tətbiq etmək haqqında razılığa gəldilər. Vespuççi Ameriqo (1454 - 1512) - Florensiya taciri və dəniz səyyahı. "Yeni Dünya" adlandırılan Cənubi Amerika sahillərinə təşkil olunmuş bir sıra İspaniya və Portuqaliya ekspedisiyalarında (1499 - 1504) iştirak etmişdir. İlk dəfə olaraq bu yerlərin dünyanın yeni hissəsi olması haqqında fərziyyə söyləmişdir və alman xəritəçisi Valdzemüller Ameriqo Vespuççinin şərəfinə bu yeri Amerika (1507) adlandırmışdır. Vest-Hind (ing. "Qərbi Hindistan") - Atlantik okeanında Şimali və Cənubi Amerika materikləri arasında yerləşən adaların ümumi adı. Bu adaların çox hissəsi isə səhvən Hindistana çatdığını zənn edən Kolumbun səyahəti zamanı (1492 - 1502) aşkar edilmişdir. Hindistandan fərqli olaraq (Ost-Hind - ing. "Şərqi Hindistan") bu adaları sonralar "Vest-Hindistan" və ya "Vest-Hind" adaları adlandırdılar.
(lat. "qadağan edirəm") - 1) Qədim Roma xalq tribunu konsulların və senatın plebeylərə aid olan sərəncamlarını ləğv edə bilərdi. Bunun üçün onun "veto" deməsi kifayət idi. "Veto hüququ" ifadəsi, yəni hər hansı bir qərarın qadağan olunması, ləğv edilməsi hüququ buradan əmələ gəlmişdir; 2) dövrümüzdə
Yüklə 4,42 Mb. Dostları ilə paylaş:
|