Referat Tema: Ekologiya túsinigi Qabıllaǵan Atabaeva Dilshoda Orınlaǵan : Allamuratova Gulmira

Ózbekstan Respublikasi Joqari hám Orta arnawli Bilimlendiriw Ministirligi Ájiniyaz atindaǵi Nókis Mámleketlik Pedagogikaliq Instituti Mektepke shekemgi tálim 4B-gruppa student “Mektepke shekemgi pedagogika” páninen
Referat Tema:Ekologiya túsinigi


Qabıllaǵan Atabaeva Dilshoda
Orınlaǵan: Allamuratova Gulmira

Nókis 2022

Jobasi:
1. Kirisiw. Ekologiya pániniń predmeti hám wazıypaları.

2. Ekologiyalıq túsiniklerdiń rawajlanıw tariyxı.

3. Orta Aziyalıq oyshıllardıń tábiyat qáwipsizligine tiyisli qarawları.

4. Ekologiyanıń bólimleri hám pánleraro baylanıslılıq.

Ekologiya pániniń predmeti hám wazıypaları. Bizdi qorshap turǵan barlıq ormanlar, muzlıqlar, hawa-suw, qullası tábiyaattıń hár bir shaqapshası adamdıń aǵzaları sıyaqlı bir-biri menen ajıralmas tárizde baylanısqan bolıp tabıladı. Tábiyattıń qandayda bir-bir iskerlik tarawında júz bereteǵin ózgeris óz gezeginde, onıń teń salmaqlılıqına qanday da tásir kórsetpey qalmaydı.

Pán-texnika rawajlanıwı jedellashgan tárepke insannıń átirap ortalıqqa bolǵan munasábetleri de aktivlesip, ol tábiyaat baylıqlarınan kóbirek alıwı hám olardı insaniyat mútajligine sarp etiw etiwi kúshaygan tárepke, mıń jıllar dawamında turaqlı bolıp kelgen ekologiyalıq teń salmaqlılıq buzilib, insan hám tábiyaat ortasındaǵı munasábet quramalılasıp, tábiy ortalıq páleket yoqasiga kelip qaldı. Insannıń tábiyǵıy baylıqlardan hádden tıs artıqsha paydalanıwı áqibetinde planetamizning túsi ózgerip barıp atır.
Ekologiya - tiri organizimlarniń óz-ara hám olar jasaytuǵınlıǵı tábiyiy ortalıq menen bolǵan munasábetlerin, olardıń tásirin hám jasaw shárt-shárayatların úyrenedi.
Ekologiya sózi (grekshe tilden alınǵan bolıp, jasaw jayı hám logos-pán, táliymat ) degen mánisti ańlatadı. Bul termindi 1866 jılda nemis alımı biolog, darvinist Ernst Gekkel (1831-1919 ) pánge kirgizgen. Ol óziniń " Organizmlerdiń ulıwma morfologiyasi" atlı shıǵarmasında birinshi ret ekologiya terminiń qolladı. Terminniń mazmunı bul pánniń túp mánisin tolıq túsiniw imkaniyatın bermeydi. Ekologiya turmıs processlerin ayriqsha usıllarda izertlew etetuǵın ǵárezsiz pán esaplanadı. Ekologiya tiykarınan biologiya pánleri gruppasına kiredi hám házirgi kúnde bul pánniń socialliq ómir menen tikkeley baylanısqan tarmaqları da rawajlanǵan.
Ekologiyanıń júdá kóp tariypleri bar. Olardan birinde sonday dep ataladı : “Ekologiya organizmlerdiń turmıs iskerligi nizamlıqların olar turmısı keshetuǵın tábiyiy ortalıqta insan faktorınıń tásirin esapqa alǵan halda úyrenetuǵın fan bolıp tabıladı.
Sonday eken tiri organizmlerdiń jasaw sharayatı hám sol organizmlerdiń jasap turǵan ortalıq menen óz-ara quramalı munasábetleri hám de sol tiykarda tuwılatuǵın nizamlıqlardı úyrenedi. Yaǵnıy, tiri janzat jáne onıń málim aymaq hám ekvatoriyalarga tuwrı keletuǵın ortalıqlarınan ibarat sistemaları tábiyatın izertlew etedi. Bul bolsa ekologiyalıq sistemalar yamasa ekotizimlar dep aytıladı.
Tiri tábiyat qanday dúzilgen, qaysı nızamlar tiykarında ámeldegi hám rawajlanadı, insan tásirine qanday juwap beredi. Bulardıń barlıǵı ekologiyanıń predmeti esaplanadı.
Házirgi kúnde ekologiyanıń tiykarǵı wazıypaları qo'yidagilar bolıp tabıladı:
- Turmıstıń tashkil tabıw nizamlıqların insan tásirin esapqa alǵan halda úyreniw;
- Biosfera daǵı processlerdi úyreniw, basqarıw, boljaw, insannıń jasaw ortalıǵın saqlaw ;
- Biologiya resurslarınan aqılǵa say paydalanıwdıń ilimiy tiykarların jaratıw hám basqalar bolıp tabıladı.