Telekommunikaciya texnologiyalarí HÁm kásiplik tálim”

ÓZBEKSTAN RESPUBLIKASÍ
INFORMACIYALÍQ TEXNOLOGIYALARÍ HÁM KOMMUNIKACIYALARÍN RAWAJLANDÍRÍW MINISTRLIGI

MUHAMMED AL-XOREZMIY ATÍNDAǴÍ
TASHKENT INFORMACIYALÍQ TEXNOLOGIYALARÍ UNIVERSITETI NÓKIS FILIALÍ


TELEKOMMUNIKACIYA TEXNOLOGIYALARÍ HÁM KÁSIPLIK TÁLIM”
fakulteti

“Sanli ekonomika” baǵdarı

2_kurs studenti O’tegenov Atabektin`
“ Kompyuter sho’lkemlestiriw”
páninen


O’ZBETINSHE JUMISI


Tayarlaǵan:O’tegenov A


Qabıllaǵan :Xojaniyzaova S


Tema:Assambler programmalastiriw tili operatorlari ha’m olardi qollaw


Reje
1.Kirisiw
2.Tiykargi bolim
a)Assambler ne?
b)Assamblerdi qay jerde paydalanamiz?
c)Assambler qalay isleydi
3.Juwmaq
4.Paydalanilg’an a’debiyatlar

Assembler tili bir programmalastırıw tili málim bir túrdegi protsessor ushın mólsherlengen tómen dárejeli. Biz onı óndirisimiz múmkin derek kodı joqarı dárejedegi programmalastırıw tilinen (mısalı, C / C ++). Biraq biz bul tilde programmalardı ózimiz de jazıwımız múmkin. Biz óz gezeginde assembler kodın assembler járdeminde mashina kodına aylandırıwımız múmkin.

Assembler - bul kompyuterdi basqaratuǵın hám kórsetpelerdi bıytlar naǵısına ózgertiretuǵın programma. Protsessor odan tiykarǵı operatsiyalardı orınlaw ushın paydalanıwı múmkin. Geyparalar bul kórsetpelerdi assembler tili dep ataydılar, basqaları bolsa bul terminnen paydalanadılar assambleya tili.

Biz qay jerde assemblerdan paydalanamız?

Hár bir kompyuterde kompyuterdiń arifmetik, logikalıq hám qadaǵalaw jumısların atqaratuǵın protsessor bar.

Hár bir protsessor shańaraǵı hár túrlı operatsiyalardı orınlaw ushın ayriqsha kórsetpelerge iye, mısalı, klaviatura kirgiziw, maǵlıwmattı ekranda sáwlelendiriw hám basqa hár túrlı wazıypalardı orınlaw. Bul kórsetpeler izbe-izligin " mashina tiline tiyisli kórsetpeler" deymiz.

Protsessor tek mashina tilindegi kórsetpelerdi túsinedi, olar birler hám nollardıń izbe-izligi bolıp tabıladı. Biraq, mashina tili júdá túsiniksiz hám quramalı bolıp, programmalıq támiynattı islep shıǵıwda paydalanıw múmkin emes. Sonday etip, assembler tili hár qıylı kórsetpelerdi ramziy kodta hám túsinikli formada ańlatiwshı málim bir protsessorlar shańaraǵı ushın mólsherlengen.

Assambleya tili - forması hám mazmunı boyınsha mashina tiline bawırlas ramziy programmalastırıw tili. Ornatıw tili tómendegi jaǵdaylarda paydalı bolıp tabıladı:

Biz programmasımız basqıshların baytǵa shekem hám hátte bıyt dárejesine shekem ıqtıyatlılıq menen baqlawımız kerek.
COBOL, Java yamasa C sıyaqlı basqa ramziy programmalastırıw tilleri menen támiyinlenbegen funkciyalar ushın kishi programmalardı jazıwımız kerek.
Assambleyer sonday isleydi
Kompyuterler málim bir tiykarǵı kórsetpeler kompleksi menen támiyinlenedi, olar kompyuter orınlawı múmkin bolǵan tiykarǵı operatsiyalarǵa sáykes keledi. Mısalı, " Load" sóz dizbegi protsessorning izbe-iz bıytların protsessor yadı daǵı orından registr dep atalatuǵın arnawlı bazaǵa kóshiriliwine alıp keledi.
Programmist bul assembler kórsetpelerinen paydalanǵan halda programma jazıwı múmkin.
Dep atalıwshi assambleyerlarning bul izbe-izligi derek kodı yamasa derek programma, keyinirek programmanı baslaǵanımızda assembler programmasında kórsetiledi.
Assembler programması hár bir programma jollamasın derek programmasında aladı hám tiyisli bitli aǵıs yamasa naǵıs payda etedi (nollar qatarı hám málim uzınlıqtaǵı birlikler).
Assambleyer programmasınıń shıǵıwı kirisiw dáregi programmasına salıstırǵanda ob'ekt kodı yamasa ob'ekt programması dep ataladı. Ob'ekt programmasın quraytuǵın nollar hám bir qatarlar qatarı mashina kodı dep da ataladı.
Keyin biz ob'ekt programmasın qálegen waqıtta jumısqa túsiriwimiz múmkin.
Assambleya tili kórsetpeler yamasa túsindirmelerdi ańlatiwshı bayanatlardan ibarat. Jollamalar tildiń jumısshı bólegi bolıp, tómendegi úsh gruppaǵa bólinedi:

Mashina ushın kórsetpeler.

Montajshı ushın kórsetpeler.
Ibratlı kórsetpeler.
Ornatıw kodın qanday qollaymiz?
Kóplegen kompilyatorlar derek kodın tuwrıdan-tuwrı mashina kodına ózgertirlıgi sebepli jaratıń programmalıq támiynattı islep shıǵıwshılar kóbinese assembler tilinen paydalanmastán programmalar. Biraq birpara jaǵdaylarda biz programmanı anıq sazlaw ushın assembler kodınan paydalanıwımız múmkin. Mısalı, programmist málim bir processni ılajı bolǵanınsha nátiyjeli islewine isenim payda etiw ushın onı assembler tilinde jazıwı múmkin.

Assembler tilleri protsessor arxitekturasına qaray túrlishe bolıwına qaramay, olar kóbinese tiyisli kórsetpeler hám operatorlarǵa iye. Tómende x86 protsessorlarini qollap -quwatlaytuǵın kórsetpelerge birpara mısallar keltirilgen.

MAń - maǵlıwmatlardı bir orından basqasına kóshiriw.
ADD - eki bahanı birge qosıw.
SUB - bir bahanı basqa bahadan ayırıw.
PUSH - maǵlıwmatlardı jıynaqǵa jıljıtıw.
POP - jıynaqtan alınǵan maǵlıwmatlar.
JMP - basqa jayǵa ótiw.
INT - processni toqtatıw.
3 hám 4 nomerlerin qosıw ushın tómendegi ápiwayı jıynaw kodınan paydalanıwımız múmkin:

mov eax, 3 - " eax" registriga 3 júkleydi.

mov ebx, 4 - " ebx" registrga 4 júkleydi.
eax, ebx, ecx áskerg - " eax" hám " ebx" ni áskerg hám nátiyjeni (7) " ecx" de saqlań.

Biraq, assemblerda programma jazıw júdá mashaqatlı process bolıp tabıladı. Óytkeni sonda, hár bir operatsiya júdá ápiwayı dárejede orınlanıwı kerek. Kompyuter programmasın jaratıw ushın hesh qashan assembler kodınan paydalanıwdıń zárúrligi bolmawi múmkin, biraq assambleyer tilin úyreniw kóbinese informatika oqıw programmasınıń bir bólegi bolıp tabıladı, sebebi ol protsessorlarning islew usılı tuwrısında paydalı maǵlıwmat beredi.

Assembler tiliniń abzallıqları
Bul tiykarǵı tildi biliw sizdi tómendegiler haqqında xabarlı etedi:

Programmalar OS, protsessor hám BIOS menen birgelikte isleydi.

Maǵlıwmatlar yadta kórsetiledi.
Protsessor kórsetpelerdi atqaradı.
Maǵlıwmatlarǵa qayta islew.
Programma sırtqı qurılmalarǵa kiriw ruxsatına iye boladı.
Assembler tilinen paydalanıwdıń abzallıqları :

Kemrek yad hám atqarılıw waqtın talap etedi.

Assembler apparatqa tiyisli quramalı wazıypalardı ápiwayı usılda ılajı bolǵanınsha ańsatlashtiradi.
waqıt sın kózqarastan jumıslarına sáykes keledi.
Interaktiv tártiplerin hám basqa yad programmaların jazıw ushın eń sáykes keledi.
Assembler tilin úyreniwimiz kerekpe?
Assambleyer tilin úyreniwimiz kerekpe, biziń jumısımızǵa baylanıslı. Kóplegen islep shıǵıwshılar ushın juwap " joq".

Assembler tilin úyreniwdiń eki tiykarǵı sebebi bar: biz onı ózimiz isletiwimiz kerekligi yamasa kompyuterlerdi fundamental dárejede túsiniwdi qálegenimiz ushın.

Ámeliy kózqarastan, tek bir neshe injenerler hám kompyuter ilimpazları assemblerlardan paydalanadılar.

Programmalıq támiynat óndiriwshilerdiń kópshilik bólegi, sonday-aq derlik barlıq programmalardı islep shıǵıwshılar joqarı dárejedegi programmalastırıw tillerinen paydalanadılar hám assembler kodisiz. Biraq biz assambleyer tilinen paydalanatuǵın birpara anıq jónelisler tómendegiler bolıp tabıladı:

Operatsion sistemalar.

Mikrodastur.
Úskeneler programmaları.
Programmalastırıw tillerin proektlestiriw.
Kompilyatorlarni proektlestiriw.
Ornatılǵan sistemalar.
Úskene dizayni.
Aldıńǵı kriptografiya.
Teoriyalıq informatika.
Assambleyerni úyreniwdiń taǵı bir sebebi bul kompyuterdiń tubida ne bar ekenin jaqsılaw ańǵarıw bolıp tabıladı. (Sol sebepli derlik barlıq IT qánigeleri bul tildi oqıw processinde úyretiwedi.)

Eger siz kompyuterlerge sho'ng'ishni jaqsı kóretuǵın hám texnologiyaǵa qızıqsangiz, tómen dárejedegi sistemalardı rawajlandırıwda mártebe haqqında oylawıńız múmkin.

Assembler tili kodın jaratıw
Kod generatorı sintaksis analizatori va/yoki semantik analizatorning shıǵıwın tómen dárejedegi kodqa, mısalı, assembler tiline o'giradi.

Kompilyatorning birinshi bólegi analiz etedi derek kodın programmanıń mánisin óz ishine alǵan dúzılıwǵa aylantıradı. Bul struktura ádetde tekserilgen hám dekodlangan abstrakt sintaksis tereki bolıp tabıladı. Bunnan tısqarı, dekodlash barlıq identifikatorlar tayınlanǵanlıǵın bildiriwin unutpań.

Bul strukturadan biz sáykes keletuǵın kodtı da alıwımız múmkin payda etiw basqa tilde, maqsetli tilde. Kod óndiriwshisi sonday etedi.

Birpara kompilyatorlar eki ret islep shıǵaradılar : aldın SIL, LLvM IR, HIR, MIR, CIL hám basqalar sıyaqlı " aralıq tilde" kod islep shıǵaradılar. Keyin olar virtual mashina kodı, assembler tili yamasa mashina tili sıyaqlı tuwrıdan-tuwrı orınlawımız múmkin bolǵan maqsetli tilde " haqıyqıy" kod islep shıǵarıwdı ámelge asıradılar.

Kod jaratıw maqsetleri

Bular jaqsı kod óndiriwshiniń ush maqseti:

Ol tuwrı kodtı islep shıǵıwı kerek.

Jeneratör nátiyjeli kod jaratılıwması kerek.
Ol nátiyjeli kod islep shıǵıwı kerek.
Úyreniw ushın basqa zatlar
Programmanı tayarlaw hám kóshiriw salasındaǵı jańa ideya - a túsinigi virtual mashina. Mısalı, Java programmalastırıw tili járdeminde til kórsetpeleri báyit kod dep atalıwshi mashina tiliniń ulıwma formasına dúzilgen bolıp, onı virtual mashina orınlawı múmkin, bul kompyuterdiń kópshilik operatsiyalarına jaqın keletuǵın teoriyalıq mashina túri. Keyin báyit kodı Java virtual mashinasına aldınan júklengen yamasa ornatılǵan hár qanday esaplaw platformasiga jiberiliwi múmkin. virtual mashina platformaning ayriqsha kórsetpeleri hám basqa qásiyetlerin biladi hám Java báyit kodın jumısqa túsiriwge múmkinshilik beredi.

Birpara tiller ámeldegi, eger olar haqqında qandayda bir zattı bilsek, biz kóp zattı ete alamız. Python hám Ruby soǵan uqsas bolıp tabıladı, biz olar haqqında qandayda bir paydalı zattı qurıw ushın hápte aqırı etarlicha maǵlıwmat alıwımız múmkin. Assambleya tili bunday emes.

Biz hesh qashan assembler tilin óz-ózinen emes, bálki mudamı málim bir platformada isletemiz. Assambleyerni biliwi kerek bolǵan injener túri, itimal siz nátiyjeli bolıw ushın basqa kónlikpelerdi de biliwińiz kerek bolǵan orında isleydi. Buǵan tómendegiler kiredi:

vHDL hám verilog sıyaqlı apparat tilleri, sonıń menen birge mikroprotsessorlar hám elektrotexnika haqqında túsinik.
C jáne onıń tuwındıları sıyaqlı tómen dárejedegi operatsion sistema tilleri: C ++, C # hám D
Fortran hám sıyaqlı áyyemgi tiller Kobol.
Java hám Objective-C sıyaqlı platforma tilleri.
Paydalanilgan adebiyatlar.
1. O.T. Kenjaboev, R. X. Ayupov, B.S. Sultonov, A.O. Ro‘ziev, A.X.Abdullaev «Informatika va axborot texnologiyalari» fanidan ma’ruza matnlari to`plami. - Toshkent: TMI, 2009.
2. “Informatika va axborot tehnologiyalari” fanidan tajriba ishlari to’plami.
3. .Abduqodirov. “Axborot texnologiyalari” Toshkent O`qituvchi, 2001 yil.
s