Reja: Bo'lajak o'qituvchilar psixo-pedagogik bilimlarini integratsiyalash

Zamonaviy pedagogika fanlar integratsiyasi
Reja:
1. Bo'lajak o'qituvchilar psixo-pedagogik bilimlarini integratsiyalash.
2. Pedagogik bilimlar monitoringi tamoyillari.
3. Pedagogning kasbiy mutanosiblik tavsifi.
4. Inlegratsiyali yondashuvda psixologik diagnostika.
5. Pedagogika va umumiy psixologiya fanlarini integratsiyalash
Avvalambor, o’qituvchilarning proktek tehnalogik tayyorgarligi qanchalik chuqur va ko’p qirrali bo’lmasin tayyorgarlik bilan to’ldirilgan bo’lishi kerak. Metadologik tehnalogik va shahsiy integratsiyasi bor vaqtda psixologik pedagogik bilimlarni ancha oson tez va samarali bo’ladi. Teyoretik bilimlarga ega bo’lish va metadologik refleksiya malakasini oshirish orqali faollashadi. Metodik va tehnalogik darajadagi psixologik pedagogik bilimlarni o’z ichiga oladi. Pedagogning shahsiy rivojlanishi o’z o’zligini shakllantirishi kiradi. . Pedagogika umumiy psixo­logiya, bolalar psixologiyasi, pedagogik va ijtimoiy psixologiya bilan cham­barchas boglangandir.
Yuqoridagi kompanentlar o’z ishlarida quyidagi talablarga javob berishi kerak.
- bilim olish bo’lajak o’qituvchining kerakli hususiyatlarini va ish turlarini shakillantirishga qarab olinishi kerak
- psixologik pedagogik fanlar strukturasi bilimga ega prosesidan ko’ra bilimga ehtiyojni oldinroq bilish sharoitlarni yaratib berish kerak.
- bo’lajak o’qituvchining imkoniyat hususiyat forma va metodlarni birligini optimal tanlovi sharoitlarini yaratib berishi kerak, shuningdek talabalarni egallagan tushunchalarini o’quv protsessidan davolashda uzluksiz ishlatilishi va rivojlanish sharoitlarini yaratib berish kerak. Natijada “Bolalik” pedagogika asosida ish bo’yicha psixologiya integratsiya kursi ishlab chiqilgan. Bular ichida quyidagi ma’noli qatorlar yotadi: ish bo’yicha priodizatsya bolalikning turli davrlardagi tarbiya va bilim olinishining tehnalogiyasini, turli davrlardagi shahsning shaklantirishi va rivojlanishning
Psixologik – pedagogik bilimlar integratsiyasi o’z-o’zidan yaralgan, izoliyatsiyalangan holat ema, balki psixologik – pedagogik sikl fanlarini dedaktiv sentezi sifatida qaralsa; bu holatda savol tug’ilyapti, bu hususiyatni holatni o’lchash mumkin –mi? Bo’lajak o’qituvchini vujudga kelgan bilimga baho berish aniqlash sestimasi mukammal deb hisoblamaydilar va bu pedagogik monitoringga murojat etishga majbur qiladi. Psixologik monitoring psixologik- pedagogik integratsiyasini har tomonlama ko’zatishga imkon beradi.
Pedagogik monitoring yordamida psixologik- pedagogik integratsiyasi protsesini baholash uchun, umumiy pedagogik baholash sistemalarida foydalaniladi
«Psixo»-jon, rux-«logos»-fan ya'ni psixologiya rux xakidagi fandir. U kishining ichki ruxiy dunyosini urganuvchi fandir. Psixologiya fanidan, tarraqiyotga eramizdan avval yashagan Arestotel asos solgan. Xayot sezgidan boshlanadi. Biz tashki vokealarni, xodisalarni, sezgilar orkali kabul qilamiz fakat sezib kolmay ularni butun xolida idrok etamiz. Narsa va hodisalar xakida fikr yuritamiz, gapiramiz bu esa tafakkur va nutk jarayonlariga boglik. Kurgan, bilganlarimizni eslaymiz, bu xotira. Insonda zezgi dikkat, idrok, xotira, tasavvur, tafakkur, xayol, nutk, xis-tuyigu va iroda psixik jarayonlar kiradi. Ana shu jarayonlarning faollashishi yoki susayishi psixik xolatlar deyiladi. Bularga kuvnoklik, xursand bulish, gazablanish, uyalish, nafratlanish, parishonlik va kurkib ketish kiradi. Insonning (psixik xususiyatlariga) xarakter, kobiliyat va temperament -kiradi. Psixologiya fani yukorida sanalgan psixik jarayonlar bilan bir­ga psixik xolatlar va psixik xususiyatlarni Urgatadi. U kuyidagi tarmoklarni uz ichiga oladi.
1. U mumiy psixologiya.
2. Bolalar psixologiyasi (bu kichik yoshdagi, maktab, urta katta maktab
ukuvchilari bilan shugullanadi).
3. Ta'lim psixologiyasi asarlari.
4. Medisina psixologiyasi.
5. Kosmos psixologiyasi.
6. Sud psixologiyasi.
7. Savdo psixologiyasi.
8. Xarbin psixologiyasi.
9. Maxsus psixologiya.
10. Sport psixologiyasi.
Yukorida sanab utilganlarning barchasi xozirgi zamon psixologiyasining bir kancha fanlar bilan chambarchas boglikligidan dalolat beradi. U falsafa fanlari, tabiiy fanlar, ijtimoiy fanlar urtasida joylashgan va katta, oralik mavkeiga ega bulgan fandir.
«Pedagogika» — lotincha suz bo'lib «peda»-bola, «logika» esa etaklash ya'ni bolani etaklash degan ma'noni bildiradi. Umumiy kilib aytganda, tar­biya xakidagi fandir. Tarbiya bu ijtimoiy xayotning zaruriy xodisasi xisoblanadi. Bundan kurinib turibdiki, pedagogika fani usib kelayotgan yosh avlodni etuk insoi kilib tarbiyalash uchun ta'lim — tarbiyaning mazmuni, umumiy konuniyatlar va amalga oshirish yullariii urgatuvchi fan xisoblanadi. Pedagogikaning tarbiya soxasidagi ob'ekti usib kelayotgan yosh avlod bo'lganligi uchun pedagogika insonni urganuvchi fanlar bilan xam boglanadi. Bular umumiy anatomiya va odam fiziologiyasi, ayniksa bolalarning anatomiyasi va fiziologiyasi pedagoglarning yosh anatomiyasi va fi­ziologiyasi pedagogikaga yakin bo'lgan fanlardir. Pedagogika umumiy psixo­logiya, bolalar psixologiyasi, pedagogik va ijtimoiy psixologiya bilan cham­barchas boglangandir.
Shuningdek, pedagogika umumiy va maktab gigienasi, psixogigiena soxasidagi ilmiy ma'lumotlarga tayanadi. Pedagogika ijtimo­iy fanlarga xam yakindir. U falsafa, ekonomika, sosiologiya, etika, estetika kabi fanlarning ma'lumotlaridan keng foydalaniladi. Demak, pedagogika; va umumiy psixologiya boshka fanlarga Karaganda kuprok bir-birlari bilan boglangan. Misol uchun «Pedagogika» darsligidagi III bob «Bola shaxsining rivojlanishi, tarbiyasi va kamolati» mavzusida kuydagilar bayon kilingan. Usib va rivojlanib kelayotgan inson tarbiya ob'ekti xisoblanadi. Insonning xayoti davomida rivojlanish jarayoni davom etadi.
Insonda turli uzgarishlarni, jismoniy psixik, mikdor va sifat uzgarishlarni uz xayoti davomida kechirib boradi. Odamzodda buladigan jismoniy uzgarishlarga uning buyining usishi, vaznning ogirlashib borishi, suyak va mushaksiz Odamzodda buladigan jismoniy uzgarishlarga uning buyining ustti, vaznning oshgirlashib borishi, suyak va mushak sistemalarini, ichki organlari shu bilan birga arab sistemalarining uzgarishi kiradi.
1. Irsiyat—bu genetik dasturda berilgan sifatlar va xususiyatlarning ota-onalardan bolalarga utishidir.
2. Muxit - deganda kishiga ta'sir etadigan tashki vokealarning yigindisini tushunamiz. Bunga tabiiy muxit (geografik), ijtimoiy muxit, sila muxiti va boshkalar kiradi. Ular bolalarning rivojlanishiga aloxida ta'sir etadi.
3. Tarbiya-biror maksadga karatilgan prosess, u doimo muayyan pro­grammam ega buladi va buning uchun maxsus vakolatga ega bulgan kishilar tomonidan amalga oshiriladi. Xammamizga yaxshi ma'lumki, bolaning layokatini rivojlantirish, kobiliyatli bolaga aylantirish va xayotga mos kilib ustirish uchun kup mexnat kilish kerak, maxsus muassasalarida tarbiyachining raxbarligida amalga oshiriladigan tarbiya jarayoni etakchi xisoblanadi.
Shartli prinsiplarqatoridan o’chirmasdan turib, biz psixologik – pedagogik integratsiya
Spetsefik prinsiplarini ishlab chiqordik. Ularning ma’nosi tekshiruvni qilishdagina emas, balki protsessual- texnologik protsesslarini ishalashini ko’rib chiqmoqdadir.
1. Natija olish va regulyarlik prinsiplari. Regulyativ funksiyasini bajarishi uchun optimal reaqlizatsiya sistemasi. “Regulyatsiya – soregulyatsiyasini regulyatsiyasi ” ishlab chiqorilgan. Bu bo’lajak o’qituvchining shakllanishi asosi bo’lib hizmat qiladi. Kuzatuvchining baza komponenti quyidagicha bo’ladi:
- har xil o’z rivojlanishining perspektivasini aniqlashni bilish;
- variantli xolatlarda optimal qarorni tanlashni bilish;
- o’z- o’zini korreksiiya qilishi uchun rang – barang metodlardan foydalanishni bilish ;
- bilim olish xolatini kuchaytirish uchun xotira, qabul qilish, iroda, nutq , fikrlash qirralarini ishlata bilish ;
- istak, odat, qiziqishga bog’liq xolda natijani oldindan bilish.
2. Bilim berish metodlarini ilg’orlashtirish va o’quv materiallarini strukturalarini qayta ishlash uchun dedaktik kelishuv prinsipi belgilangan. Bu prinsip integratsiya bilimlarini etapma – etap shakillanishi metodlarini optimal va to’g’ri yo’nalgan birligi, ilmni rivojlanishning prespektlarini hisobga olgan holda o’quv prinsiplarini dinamikasi va dialektikasini to’g’ri yo’naltirishga, pedagogic birlikka amal qilishni o’z ichiga oladi. Demak, bu prinsipning uskunaviyligi, bilim kengashlarini sistematikligi va diskrementligini boshqarish yo’li bilan integrativ xarakterni xususiylashtiradi.
3. Tizim integragal yondashuv prinsiplari protsessni nafaqat qator elementlar yig’indisini, tomonlar hususiyati sifatida, balki sifatli yangiliklar birligi sifatida qarashni o’z ichuiga oladi. Spetsefik informatsiyani qayta ishlab chiqorish, o’z ichiga fikrlash, taqqoslash, nisbiylik effektiv prinsiplarini olad.
4. Butunlik prinsipi o’rganilayotgan bilimning, kamida 3 ta yo’naltirilgan vektorlik protsesslarini o’z ichiga oluvchi protsessni nazarda tutadi. Vektorlilik, ya’ni kuzatishga belgilangan xolatni, yo’nalayotganligini ajratib olishidir. Monitoring vaqtida bir qancha ko’rinishiga ega bo’ladi, ular ichida ;
- talabalarni individual imkoniyat darajasini shakllanishiga qarab bilim berish va o’qitish maqsadlari;
- informativ bloklarni metodik uzatish ;
- bilim protsessining oxirgi natijalari;
- o’qituvchining professional – pedagogic tayyorligini integrative qirralari.
Psixolog- pedagogik protsess monitoringini aniq ob’ektini tanlashda, biz monitoringni pedagogik va boshqaruv qaror component information sistemalarni elementi degan hulosaga kelamiz. Bundan chiqqan xolda pedagogik monitoring protsesnilogik bo’shliqni o’z vaqtida berilgan protsessni korrektirovka yo’li bilan to’ldirish imkoniyatini beradi.
Psixolog- pedagogik fan integratsion protsessning samaradorligi va tizimli, integrallashgan bilimni shakllanishi haqida to’liq ma’lumot olish uchun, quyidagi kuzatishlarni berilgan yo’nalishlar bo’yicha tashkillashtirish kerak;

talabalarning bilimlarini o’zlashtirishga psixologik tayyorligini o’rganish;

bilim olishga tayyorgarlikdarajasini aniqlash;
faktlar, xolatlar, qonunlar xaqidagi bilim doirasini aniqlash;
Pedagogik jarayon , o’qituvchilik mehnatiga motivatsion va emotsional munosabatini aniqlash. Talabaning kasb tanlashida bu indikator juda katta ahamiyatga ega. Bu indicator orqali bo’lajak o’qituvchini o’qitish va bilim berish protsessiga munosabatini aniqlash mumkin. Psixolog- pedagogik fan o’qitishning integratsion protsessini texnologik ta’minlanuvchining analizi, o’qituvchini bilim berish metodlarini, priyomlari va formalarini to’liq aks ettirishga yordam beradi.
Pedagogning professional kompitentlik xarakteristikasi. Bu yo’nalishdagi informatsiya professional bilimdonlik darajasini aniqlashda yordam beradi, psixolog-pedagogik bilimlarini integratsiya protsessini tashkillashtirishda o’qituvchining ilmiy yondashishiga integratsiya bilimlarini mukammal bilishiga yordam berdi, protsessional reflaktsiyaga va korrektiv xarakatlarga qobiliyatliligi o’z vaqtida yordam beradi.
O’qituvchining etalon modeliga orientir olish. Bu quyidagi ko’rinishda bo’ladi:
Integrativ psixologik diagnistikaning yana bir asosiy ko’rinishlaridan biri bo’lib psixo xarakterni ko’rinishini shakllantirish darajasini analizi xisoblanadi. Bunday ko’rinishlarga birinchi o’rinda bolani oraliq – vaqt tasavvurini shakllanish darajasi kiradi. Bu ko’rinish nafaqat bolani bilim olish negizlari, balki effekt rivojlanish negizlarida ham etadi. Oraliq – vaqt tasavvuri o’z navbatida bolani harakat faolligi-ning rivojlanishi bilan chambarchas bog’liqdir. Psixoxarakat antogenezining yana bir ko’rinishi bo’lib effekt regulyatsiyani bazali tizimini shakllanishi hisoblanadi.
«Pedagogika» — lotincha suz bo'lib «peda»-bola, «logika» esa etaklash ya'ni bolani etaklash degan ma'noni bildiradi. Umumiy kilib aytganda, tar­biya xakidagi fandir. Tarbiya bu ijtimoiy xayotning zaruriy xodisasi xisoblanadi. Bundan kurinib turibdiki, pedagogika fani usib kelayotgan yosh avlodni etuk insoi kilib tarbiyalash uchun ta'lim — tarbiyaning mazmuni, umumiy konuniyatlar va amalga oshirish yullariii urgatuvchi fan xisoblanadi. Pedagogikaning tarbiya soxasidagi ob'ekti usib kelayotgan yosh avlod bo'lganligi uchun pedagogika insonni urganuvchi fanlar bilan xam boglanadi. Bular umumiy anatomiya va odam fiziologiyasi, ayniksa bolalarning anatomiyasi va fiziologiyasi pedagoglarning yosh anatomiyasi va fi­ziologiyasi pedagogikaga yakin bo'lgan fanlardir. Pedagogika umumiy psixo­logiya, bolalar psixologiyasi, pedagogik va ijtimoiy psixologiya bilan cham­barchas boglangandir.
Shuningdek, pedagogika umumiy va maktab gigienasi, psixogigiena soxasidagi ilmiy ma'lumotlarga tayanadi. Pedagogika ijtimo­iy fanlarga xam yakindir. U falsafa, ekonomika, sosiologiya, etika, estetika kabi fanlarning ma'lumotlaridan keng foydalaniladi. Demak, pedagogika; va umumiy psixologiya boshka fanlarga Karaganda kuprok bir-birlari bilan boglangan. Misol uchun «Pedagogika» darsligidagi III bob «Bola shaxsining rivojlanishi, tarbiyasi va kamolati» mavzusida kuydagilar bayon kilingan. Usib va rivojlanib kelayotgan inson tarbiya ob'ekti xisoblanadi. Insonning xayoti davomida rivojlanish jarayoni davom etadi.
Insonda turli uzgarishlarni, jismoniy psixik, mikdor va sifat uzgarishlarni uz xayoti davomida kechirib boradi. Odamzodda buladigan jismoniy uzgarishlarga uning buyining usishi, vaznning ogirlashib borishi, suyak va mushaksiz Odamzodda buladigan jismoniy uzgarishlarga uning buyining ustti, vaznning oshgirlashib borishi, suyak va mushak sistemalarini, ichki organlari shu bilan birga arab sistemalarining uzgarishi kiradi.
1. Irsiyat—bu genetik dasturda berilgan sifatlar va xususiyatlarning ota-onalardan bolalarga utishidir.
2. Muxit - deganda kishiga ta'sir etadigan tashki vokealarning yigindisini tushunamiz. Bunga tabiiy muxit (geografik), ijtimoiy muxit, sila muxiti va boshkalar kiradi. Ular bolalarning rivojlanishiga aloxida ta'sir etadi.
3. Tarbiya-biror maksadga karatilgan prosess, u doimo muayyan pro­grammam ega buladi va buning uchun maxsus vakolatga ega bulgan kishilar tomonidan amalga oshiriladi. Xammamizga yaxshi ma'lumki, bolaning layokatini rivojlantirish, kobiliyatli bolaga aylantirish va xayotga mos kilib ustirish uchun kup mexnat kilish kerak, maxsus muassasalarida tarbiyachining raxbarligida amalga oshiriladigan tarbiya jarayoni etakchi xisoblanadi.
Chunki, tarbiya bu muxit ta'siri bera olmagan fazilatlarni uzlashtirib, bilim va ma'lumot egallanadi. Tarbiya tufayli tugma kamchiliklarni xam uzgartirish mumkin.
Masalan, krlar, gunglar xam ukitilib soglom kishilar katoriga yakinlashtiradi. Ukituvchi—tarbiyachilar ukuvchilarning barcha yosh davrlari jismoniy va ruxiy tarakkiyotlaridagi uzgarishlari, ularning uziga hos xususiyatlari tugrisida etarli ma'lumotga ega bulishlari lozim. Bu ma'lumotlar ukituvchining ba'zi masalalarini ijobiy xol kilish uchun, ukuvchilarga pedagogik ta'sir utkazish rejasini tuzilishi uchun zarurdir. Endi umumiy psixologiya daryoligi bilan solishtirib kuramiz.

Zamonaviy pedagogika fanlar integratsiyasi

Esse
Hozirgi vaqtda integratsiya muammosiga ta'limni tashkil etish jarayonida yana katta e'tibor qaratilmoqda. Zamonaviy maktabda integratsiya deganda o'quvchilarga yanada samarali va oqilona ta'sir ko'rsatish maqsadida undagi ishlarni yaxshilashga, o'qituvchilarning ijodiy salohiyatini rivojlantirishga hissa qo'shadigan yangi pedagogik echimlarni faol izlash yo'nalishlaridan biri tushuniladi
Zamonaviy pegagogik ta’limda integratsiyaning ahamiyati va o’rni oshib bormoqda. Integratsiyalashgan ta'lim muammosiga e'tibor kuchaymoqda. Ba'zi o'qituvchilar ushbu muammoni ishlab chiqish va hal qilish o'quv jarayonini yangilash va takomillashtirish muammoning asosiy yo'li deb biladilar. Integratsiya jarayonining o'zi yangi tushuncha emas, lekin bu sohada juda kam tadqiqotlar yo’lga qo’yilgan. U pedagogik adabiyotlarda bir necha bor ko'tarilgan, ammo nazariy jihatdan kam muhokama qilingan, buning sabablari integratsiya muammosining dolzarbligi va uni amalga oshirish yo'lidagi qiyinchiliklarni yetarli darajada ekanligi hisoblanadi.
Integratsiya (lotin tilidan olingan so’z bo’lib, integratio -tiklash, to’ldirish, integer- butun so’zidan kelib chiqqan). Bu so’z bir necha ma’nolarda o’z funksiyasiga ega. Ammo ayni pedagogik ta’limdagi o’rni fanlarning yaqinlashishi va o’zaro aloqa jarayonini anglatuvchi tushuncha ma’nosida yoritiladi. Integratsiya so’zi differentsiatsiya so’zi bilan bir o’rinda ham qo’llaniladi. Integratsiya differentsiatsiya bilan chambarchas bog'liq. Ushbu jarayonlar o'quv fanlari tizimini qurish va talabalar bilimlarini umumlashtirish usullarini izlashda aks etadi. Differentsiatsiya deganda butunni uning tarkibiy elementlariga bo'lish, ajratish tushuniladi.
Integratsiya-oʼzaro bogʼlangan holda rivojlantirish, bir butun qilib birlashtirmoq, yaxlit holga keltirmoq deganidir. Integratsiya-oʼzaro bogʼlangan holda rivojlantirish, bir butun qilib birlashtirmoq, yaxlit holga keltirmoq deganidir.
Ta'limdagi integratsiyani ilmiy tushunish muammosi bilimlarning turli sohalaridagi olimlar va amaliyotchilar tomonidan o'rganilmoqda. Integratsiya jarayonining psixologik asosi M. Samarinning assotsiativ fikrlash haqidagi g'oyalari bo'lishi mumkin, ularning mohiyati shundaki, har qanday bilim uyushmalar tizimidir. Integratsiyaning umumiy nazariy modelini ishlab chiqishda M. Lotman integratsiya mexanizmi tushunchasini kiritadi. A. Y. Danilyuk madaniy sohalarni gumanitar fanlarga integratsiya qilish misolida integratsiya mexanizmlarining turlarini ajratib ko'rsatadi.
Integratsiya jarayonining pedagogik g'oyasining rivojlanishiga ilmiy bilimlarning rivojlanishi sezilarli darajada ta'sir qiladi
Endi maktab fanlarining birligiga yondashuvning yangi bosqichi boshlandi, turli xil ob'ektlardagi hodisalarning bir-biriga mos kelishiga imkon beradigan fanlararo aloqalarni amalga oshirish bosqichlaridan ushbu hodisalarni birlashtirishga, yangi yaxlitliklarning yarqtilishiga o'tish kerak, ya'ni haqiqiy integratsiya misolida. Ta'lim tizimiga kelsak, "integratsiya" tushuncha sifatida ikkita ma'noga ega bo'lishi mumkin. Birinchidan, bu maktab o'quvchilarida atrofdagi dunyo to'g'risida yaxlit g'oyani yaratishdir (bu erda integratsiya o'rganish maqsadi sifatida qaraladi). Ikkinchidan, bu fan bilimlarini yaqinlashtirishning umumiy platformasini topishdir
Talabada atrofdagi dunyo haqida yaxlit g'oyani yaratish ta'limning maqsadi sifatida qaraladi. Maqsad sifatida integratsiya talabaga dunyoning alohida qismlarining tizim sifatida bog'liqligini aks ettiruvchi bir xil bilimlarni berishi, bolani o'rganishning birinchi bosqichlaridan boshlab dunyoni barcha elementlar bir-biriga bog'langan birlik sifatida tasavvur qilishga o'rgatishi kerak
Maktabimizdagi darslarning bir xilligi uzoq vaqtdan beri ta'limni rivojlantirish uchun to’siq bo'lib kelgan. "O'quv dasturi o'quv jarayonining afzalliklari yoki kamchiliklarining eng muhim ko'rsatkichidir. U fanlarning nomlanishi, ularni o'rganish ketma-ketligini, har bir fan uchun ajratilgan vaqtni, nazorat shakllarini va boshqalarni belgilaydi. Umumta'lim maktabining o'quv rejalari jiddiy kamchiliklardan aziyat chekmoqda. Ulardan asosiysi ko'p fan, ya'ni maktabda oz sonli soat ajratilgan fanlar mavjud. O'quv fanlarining integratsiyasi ko'p mavzulardan qochishga imkon beradi va samaradorligi juda past bo'lgan soatlari kam bo'lgan fanlarni o'quv materialidan chiqarib tashlaydi. Integratsiya mavzu tizimini takomillashtiradi, uning kamchiliklarini bartaraf etishga yordam beradi va ob'ektlar o'rtasidagi munosabatlar va o'zaro bog'liqlikni chuqurlashtirishga qaratiladi.