Reja: Davlat byudjeti tuzilmasi va byudjet tizimiga rahbarlik qilish Byudjet tizimini boshqarish sohasida qatnashuvchi organlarning vakolatlari Davlat byudjeti

Farg`ona Politexnika Instituti
Iqtisod fakulteti
72D-20I guruh talabasi
Mamajonov Boburning
Iqtisodiy siyosatga kirish fanidan tayyorlagan
Mustaqil ishi
Qabul qildi: Mamayusupova M.
 

Reja:

• Davlat byudjeti tuzilmasi va byudjet tizimiga rahbarlik qilish
• Byudjet tizimini boshqarish sohasida qatnashuvchi organlarning vakolatlari
• Davlat byudjeti daromadlari va xarajatlarining byudjet tasnifi
• Davlat byudjeti daromadlari
• Davlat byudjeti xarajatlari

Mavzu:Davlat byudjeti tuzilmasi

Budjet so’zi 15-asrlarda paydo bo’lgan bo’lib, O’rta asrlardagi Fransuz tilidan “bougette”, qadimgi fransuz tilidagi “bouje”, ya’ni “charm sumka, hamyon, kichik charm sumka”, lotin tilidagi “bulga” so’zidan olingan bo’lib, “charm sumka” degan ma’nolarni anglatadi. Zamonaviy moliyaviy ma’nosi (1973) g’aznachilik vaziri fiskal rejalarini o’zining hamyonida saqlashi degan tushunchani beradi. Boshqa ma'nosi 18-asrda “yangiliklar shodasi” bo’lib ko’chdi, shu sababdan bu so’zni ishlatish ayrim gazetalar uchun sarlavha sifatida ishlatilgan.

Budjet tuzilishining qanday tuzilganligi mamlakatning ma’muriy-hududiy tuzilishiga va hukumat organlarining vakolatlari taqsimotiga bog‘liq bo‘ladi. Markaziy hukumat bilan mamlakatning ma’muriy-hududiy tuzilmalari (shtatlar, provinsiyalar, oblastlar, o‘lkalar kabi) o‘rtasida hokimiyat vakolatlarining taqsimlanishiga ko‘ra barcha davlatlar unitar va federativ (federativ davlatlarda davlat tuzilishining ikki shakli – federativ va konfederativ davlat tuzilishi mavjud) davlatlarga bo‘linadi.

Budjet tuzilishining qanday tuzilganligi mamlakatning ma’muriy-hududiy tuzilishiga va hukumat organlarining vakolatlari taqsimotiga bog‘liq bo‘ladi. Markaziy hukumat bilan mamlakatning ma’muriy-hududiy tuzilmalari (shtatlar, provinsiyalar, oblastlar, o‘lkalar kabi) o‘rtasida hokimiyat vakolatlarining taqsimlanishiga ko‘ra barcha davlatlar unitar va federativ (federativ davlatlarda davlat tuzilishining ikki shakli – federativ va konfederativ davlat tuzilishi mavjud) davlatlarga bo‘linadi.

Unitar davlatlarda ikki pog‘onali budjet tizimi amal qiladi:
Mahalliy budjetlar
Davlat budjeti (bu bo‘g‘in turli mamlakatlarda turlicha nomlanadi, masalan, markaziy budjet, respublika budjeti, hukumat budjeti kabi)

Federativ asosda tarkib topgan davlatlarda uch pog‘onali Budjet tizimi amal qiladi:

Federativ asosda tarkib topgan davlatlarda uch pog‘onali Budjet tizimi amal qiladi:

• federal budjet (turli mamlakatlarda turlicha nomlanadi, masalan: davlat budjeti, markaziy budjet, federal budjet);
• federatsiya sub’yekt(a’zo)larining budjetlari;
• mahalliy (munitsipal) Budjetlar.

Jahon amaliyotida davlat tuzilishining shakllariga mos ravishda bir qancha Budjet tuzilishi modellari amal qiladi:

Jahon amaliyotida davlat tuzilishining shakllariga mos ravishda bir qancha Budjet tuzilishi modellari amal qiladi:

• markazlashmagan model;
• markazlashgan model;
• aralash model.

O‘zbekiston Respublikasining Budjet tuzilishi O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi, O‘zbekiston Respublikasining Budjet kodeksi, O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining har yili qabul qilinadigan “O‘zbekiston Respublikasining davlat Budjeti to‘g‘risidagi” Qonuni va O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “O‘zbekiston Respublikasining asosiy makroiqtisodiy ko‘rsatkichlari va davlat budjeti parametrlari prognozlari to‘g‘risida”gi Qarorlari va boshqa qonun hujjatlari asosida belgilanadi.

O‘zbekiston Respublikasining Budjet tuzilishi O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi, O‘zbekiston Respublikasining Budjet kodeksi, O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining har yili qabul qilinadigan “O‘zbekiston Respublikasining davlat Budjeti to‘g‘risidagi” Qonuni va O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “O‘zbekiston Respublikasining asosiy makroiqtisodiy ko‘rsatkichlari va davlat budjeti parametrlari prognozlari to‘g‘risida”gi Qarorlari va boshqa qonun hujjatlari asosida belgilanadi.

Budjet tizimini boshqarish quyidagilarni nazarda tutadi:

Budjet tizimini boshqarish quyidagilarni nazarda tutadi:

• Budjet tizimining asosiy tamoyillariga amal qilgan holda budjet munosabatlarini boshqarish;
• Barcha darajadagi budjetlarni shakllantirish, ko’rib chiqish, qabul qilish, ijro etish jarayonlarini boshqarish;
• Budjet jarayonida ishtirok etuvchi sub’ektlar, organlar va budjet mablag’larini oluvchilar faoliyatini boshqarish;