(invaginatsiya) va undan mezosomalar xosil buladi.
Sitoplazmatik membrana va
mezosomalar yukori organizmlardagi membrana va mitoxondriyalar vazifasini
bajaradi. Ularning usti va ichida ferment va energiya bilan ta'min etuvchi
sistemalari joylashgan.
Bularga nafas fermeitlarini, xujayraga moddalarning kirib — chikishini
regulyatsiya kiluvchi ferment sistemalarini, azotofiksatsiya, xemosintez va boshka
jarayonlarni amalga oshiruvchi fermentlar sistemasini
misol kilib keltirish
mumkin.
Xujayradagi xujayra devori va kapsulasi biosintezi, tashkariga ekzoferment
ajratish, bulinish, spora xosil kilish funksiyalari
sitoplazmatik membrana,
mezosoma va shunga uxshash strukturalarga boglikdir.
Sitoplazma.
Sitoplazma membrana bilan uralgan. U kolloid sistema bulib suv, oksil, yog,
uglevodlar, mineral moddalar va boshkalardan tuzilgan. Uning tarkibi bakteriya
yoshi, turiga karab uzgarib turadi. Unda yana sitoplazmatik membrananing ichki
kismi,
genetik apparat, ribosomalar, kiritmalar bulib bulardan kolgan kismini
sitozol tashkil kiladi. Sitozol sitoplazmaning gomogen kismi bulib,
oksillar,
fermentlar, substratlar, eruvchan RNK va boshka xujayra granulalaridan iboratdir.
Sitoplazma strukturasini urganish natijasida uni mayda granulali ekanligini va bu
granulalarning diametri 10 — 20 nm ekanligi aniklandi. Ularning kupchiligi
ribosomalardir (ribosomalarning 60% RNK va 40% oksil) ribosomalarni mikdori
bitta bakteriyada 5000 dan 50 000
gacha bulib, ular oksil sintezini poliribosoma
xolida olib boradilar.
Sianobakteriylar sitoplazmasida tilakoid (fikibilisomlar) bulib, ular fotosintez olib
boruvchi membrana kurilmalaridir. Ular xlorofil va karatinoidlardan tuzilgan bulib
fotosintezni olib boradi.
Kirmizi rangli oltingugurt bakteriyalarda fotosintez olib boradigan, ferment
(bakterioxlorofill, karatinoidlar) xromatoforlarda joylashgan
bulib ular xujayra
massasining 40 — 50% tashkil etadi. Tilakoidlar oksil va lipidlardan tuzilgan.
Tilakoidlar sitoplazma yoki ichki membrana bilan boglangan deb taxmin kilinadi.
YAshil bakteriyalarda fotosintezda katnashuvchi pigmentlar xlorosoma deb
ataladigan membrana kurilmasida joylashgan.
Suv bakteriyalarining kuplari gaz bilan tulgan struktura — gaz vakuolalar
(aerosomalar) tutadi. Ba'zi bakteriyalarda esa poliedr tanachalar (kupburchakli)
yoki karboksisomalar bulib, ular SO2 ni boglash vazifasini bajarad
Dostları ilə paylaş: