Reja: kirish 1 Neft va gazni qazib chiqarish tarixi, asosiy neft va gaz saklovchi xududlar. Asosiy qism

2. NEFTNI QAYTA ISHLASHGA TAYYORLASH.
Ma’lumki, neft murakkab organik birikmalarning aralashmasidan iborat bo‘lib, uning asosini uglevodorod birikmalari tashkil etadi. Neftning paydo bo‘lishi er qa’rida bir necha minglab, xattoki millionlab yillar uglevodorodlar 1 – turdan 2 – to‘rga aylanishi natijasida paydo bo‘lgan.

Neft er qobig‘ida 500 - 5000m chuqurlikda joylashgan bo‘lib, asosiy qismi 800 - 2500m chuqurlikda, ba’zan undan ham chuqurroqda uchraydi. Ilgari er yuzasiga chiqqan neftdan foydalanishgan. Rossiyada birinchi neft hududi 1864 yilda Kubanda qazildi.
Neft er ostidan uch xil usul: fontan, kompressor (gazlift) va nasoslar yordamida olinadi.

Neft qudug‘i qazilganda birinchi navbatda neft gazlar bosimi ta’sirida fontan holida er yuziga chiqadi, keyinchalik er qobig‘idagi bosimning kuchi pasayadi va neftni kompressor yordamida olinadi. Buning uchun ikkita truba (birini ikkinchisining ichiga olib) tushiriladi. Ikkala trubani orasi orqali kompressor yordamida gaz beriladi. Gaz bilan neft aralashmasi ichki truba orqali er yuziga chiqadi. SHu usulda ma’lum vaqtgacha neft olinadi. Keyinchalik bu usul ham etarli samara bermaydi. Nihoyat uchinchi usul plunjerli nasos yordamida neft chiqariladi. Oxirgi vaqtda quduq ichiga tushiriladigan markazdan qochma harakatli (setrobejniy) nasoslar keng qo‘llanilmoqda.
Qazib olinayotgan neftni 1 tonnasi o‘zi bilan 50-100 m³ gaz, 200 - 300 kg suv, 10 - 15 kg mineral tuz va mineral chiqindilar olib chiqadi.
20 - 25 ba’zan 80 gacha quduqlardan chiqqan neft bir erga yig‘ilib, aralashmaning ichidagi neftni miqdorini topiladi. Keyin neftni jo‘natishga tayyorlovchi qurilmalarga uzatiladi. Bu qurilmalarda aralashmadan gaz ajratib olinib, gazni qayta ishlash qurilmalariga beriladi. Neft esa keyingi qurilmalarda suv va tuzlardan tozalanadi. Neftda suv 0,2 - 0,8 % gacha, tuz esa 1 t neftda 0,8-1 kg gacha kamayadi. Neftdan ajratilgan suv yana quduqqa qaytib beriladi. Suv va tuzdan tozalangan neft qayta ishlash zavodlariga yuboriladi.
Er ostidagi gaz boyliklari ikki xilda uchraydi: a) ba’zi konlarda faqat gaz bo‘ladi; b) gaz va gaz kondensati bo‘ladi. Har ikkala xolda ham gaz yuqori bosim ostida bo‘lib, quduqdan bosim ta’sirida fontan xolida chiqadi. Kondan chiqqan gaz kondensat va boshqa chiqindilardan tozalanib keyin trubalar orqali gazni qayta ishlash zavodiga yuboriladi.